Logo

Regulated economic areas - hostage or survivor of regulation / რეგულირებადი ეკონომიკური სფეროები - რეგულირების მძევალი თუ რეგულირებით გადარჩენილი

მგელაძე.jpg
Lasha Mgeladze

PhD in economics, Assistant-Professor Technical University of Georgia ORCID iD: https://orcid.org/0000-0003-4608-7255

Abstract

The paper refers to regulated economic areas. The article discusses the need for regulated economic sectors, regulatory legal and existence of regulatory institutions in those sectors. Article discusses rationale of regulatory systems and question of effectiveness of the regulatory mechanisms, that have been introduced during the period of industrialization, is addressed as well. To what extent do these regulatory mechanisms respond to the challenges posed by the post-industrial era? In particular, the regulations/mechanisms for setting and introducing tariffs in regulated economic areas (market entry/access, licensing), division of country by sectors of competition, funding of regulatory bodies, expediency of regulating competition by Constitution, prohibiting monopolies by law are discussed (critically assessed). Accordingly, the author’s views on the issues are addressed. To support hes ideas, author brings an example from the recent history of Georgia in energy sector from 90’s to early 2000’s.

Finally, author’s assessment of the current situation in the regulated economic spheres in the country is presented as a conclusion: due to the socio-economic situation of Georgia, the country’s scale of economy and geopolitical challenges, the country does not need strict mechanisms to regulate competition in regulated economic spheres. (moreover, legal framework/reforms are biased towards more regulations with rare exceptions). Reforms should be aimed at easing regulatory mechanisms, not tightening them. The system should be designed in such a manner that the need for artificial regulation of competition becomes less and less (in order to regulate competition, state intervention in the field should be minimal, except when it’s unavoidable . The system should be designed so that there is no need for state regulation) - the report said.

Keywords: ompetition, regulation, sectoral regulator, regulated economic spheres / კონ­კუ­რენ­ცია, რე­გუ­ლი­რე­ბა, სექ­ტო­რუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი, რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი ეკ­ონ­ომ­იკ­ური სფე­რო­ები.

Introduction

ან­ოტ­აცია

ნაშ­რო­მი ეხ­ება რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებს. სტა­ტი­აში გან­ხი­ლუ­ლია რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი ეკ­ონ­ომ­იკ­ური სფე­რო­ებ­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ნორ­მა­ტი­ული ბა­ზი­სა და სფე­რო­ში მოქ­მე­დი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის არ­სე­ბო­ბის აუც­ილ­ებ­ლო­ბის სა­კითხი. გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლია მსჯე­ლო­ბა რე­გუ­ლი­რე­ბის მე­ქა­ნიზ­მე­ბის მი­ზან­შე­წო­ნი­ლო­ბა­ზე. წა­მო­წე­ულია ინ­დუს­ტრი­ულ ერ­აში წარ­მოქ­მნი­ლი რე­გუ­ლი­რე­ბის მე­ქა­ნიზ­მე­ბის ეფ­ექ­ტი­ან­ობ­ის სა­კითხი. რამ­დე­ნად პა­სუ­ხობს აღ­ნიშ­ნუ­ლი რე­გუ­ლი­რე­ბის მე­ქა­ნიზ­მე­ბი პოს­ტინ­დუს­ტრი­ულ ერ­აში წარ­მოქ­მნილ გა­მოწ­ვე­ვებს. კერ­ძოდ გან­ხი­ლუ­ლია (კრი­ტი­კუ­ლა­დაა შე­ფა­სე­ბუ­ლი) რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი ეკ­ონ­ომ­იკ­ური სფე­რო­ებ­ში ტა­რი­ფე­ბის დად­გე­ნი­სა და სის­ტე­მა­ში ჩარ­თვის (ბა­ზარ­ზე შეს­ვლის/დაშ­ვე­ბის, ლი­ცენ­ზი­რე­ბის) რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის/მე­ქა­ნიზ­მე­ბის, ქვეყ­ნის კონ­კუ­რენ­ცი­ის სექ­ტო­რე­ბად და­ყო­ფის, მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო­ებ­ის და­ფი­ნან­სე­ბის, კონ­კუ­რენ­ცი­ის კონ­სტი­ტუ­ცი­ით რე­გუ­ლი­რე­ბის მი­ზან­შე­წო­ნი­ლო­ბი­სა და კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობ­ის და­უშ­ვებ­ლო­ბის სა­კითხე­ბი. შე­სა­ბა­მი­სად, წარ­მოდ­გე­ნი­ლია ავ­ტო­რის შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბი გან­ხი­ლულ სა­კითხებ­თან მი­მარ­თე­ბა­ში. მოყ­ვა­ნი­ლია მა­გა­ლი­თი სა­ქარ­თვე­ლოს უახ­ლე­სი ის­ტო­რი­იდ­ან 1990-იან წლებ­ში (2000-იან­ებ­ის და­საწყის­ში) ენ­ერ­გე­ტი­კის სფე­რო­ში არ­სე­ბუ­ლი მდგო­მა­რე­ობ­ის შე­სა­ხებ.

ბო­ლოს, დას­კვნის სა­ხით წარ­მოდ­გე­ნი­ლია ავ­ტო­რი­სე­ული შე­ფა­სე­ბა ქვე­ყა­ნა­ში რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში დღეს არ­სე­ბულ მდგო­მა­რე­ობ­ას­თან და­კავ­ში­რე­ბით: სა­ქარ­თვე­ლოს სო­ცი­ალ­ურ-ეკ­ონ­ომ­იკ­ური მდგო­მა­რე­ობ­იდ­ან, ქვეყ­ნის ეკ­ონ­ომ­იკ­ური ზო­მი­სა და გე­ოპ­ოლ­იტ­იკ­ური გა­მოწ­ვე­ვე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ქვე­ყა­ნას არ ეს­აჭ­ირო­ება რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში დღეს არ­სე­ბუ­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის რე­გუ­ლი­რე­ბის მკაც­რი მე­ქა­ნიზ­მე­ბი (მი­თუ­მე­ტეს, რომ ნორ­მა­ტი­ული ბა­ზა/რე­ფორ­მე­ბი რე­გუ­ლი­რე­ბის კი­დევ უფ­რო გამ­კაც­რე­ბის­კენ არ­ის მი­მარ­თუ­ლი, იშ­ვი­ათი გა­მო­ნაკ­ლი­სის გარ­და). რე­ფორ­მე­ბი უნ­და იყ­ოს მი­მარ­თუ­ლი რე­გუ­ლი­რე­ბის მე­ქა­ნიზ­მე­ბის შემ­სუ­ბუ­ქე­ბის­კენ და არა გამ­კაც­რე­ბის­კენ. სის­ტე­მა უნ­და მო­ეწყოს ისე რომ კონ­კუ­რენ­ცი­ის ხე­ლოვ­ნუ­რად რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ჭი­რო­ება უფ­რო და უფ­რო მცირ­დე­ბო­დეს (კონ­კუ­რენ­ცი­ის რე­გუ­ლი­რე­ბის მიზ­ნით, სფე­რო­ში სა­ხელ­მწი­ფო მხრი­დან ჩა­რე­ვა ხდე­ბო­დეს მი­ნი­მა­ლუ­რად, გარ­და­უვ­ლად აუც­ილ­ებ­ელ შემ­თხვე­ვებ­ში. სის­ტე­მა უნ­და აიგ­ოს ისე, რომ არ უნ­და იყ­ოს სა­ხელ­მწი­ფო რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ჭი­რო­ება) - აღ­ნიშ­ნუ­ლია დას­კვნა­ში.

შე­სა­ვა­ლი

კონ­კუ­რენ­ცია ნე­ბის­მი­ერი დარ­გი­სა თუ სფე­როს გან­ვი­თა­რე­ბის ამ­ოს­ავ­ალი წერ­ტი­ლია, სწო­რედ კონ­კუ­რენ­ცია ქმნის ეფ­ექ­ტი­ან და სწრა­ფი გან­ვი­თა­რე­ბის სტი­მუ­ლებს/სა­ფუძ­ველს. კონ­კუ­რენ­ცია უბ­იძ­გებს სა­ზო­გა­დო­ებ­ას ახ­ალი სფე­რო­ებ­ის (მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბის, ბაზ­რე­ბის, პრო­დუქ­ტის), აღ­მო­ჩე­ნი­სა/შექ­მნი­სა და გან­ვი­თა­რე­ბი­სა­კენ. მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი, სა­დაც მაქ­სი­მა­ლუ­რად უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლია თა­ვი­სუ­ფა­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის პი­რო­ბე­ბი, შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, უკ­ონ­კუ­რენ­ტოა გან­ვი­თა­რე­ბის თვალ­საზ­რი­სით (სხვა, ნაკ­ლებ კონ­კუ­რენ­ცი­ულ სფე­რო­ებ­თან შე­და­რე­ბით უფ­რო სწრა­ფად და დი­ნა­მი­ურ­ად ვი­თარ­დე­ბა). შე­სა­ბა­მი­სად, ყვე­ლა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის ერთ-ერთ მთა­ვარ პრი­ორ­იტ­ეტ­ად სწო­რედ თა­ვი­სუ­ფა­ლი კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი პი­რო­ბე­ბის შექ­მნა და გან­ვი­თა­რე­ბაა მიჩ­ნე­ული. კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის სწო­რად წარ­მარ­თვა იმ­დე­ნად აქ­ტუ­ალ­ური გახ­და, გან­სა­კუთ­რე­ბით ინ­დუს­ტრი­ულ ხა­ნა­ში, რომ გან­საზღვრუ­ლი/შე­მო­ღე­ბუ­ლი იქ­ნა ე.წ. რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი ეკ­ონ­ომ­იკ­ური სფე­რო­ებ­ის დე­ფი­ნი­ცია (დარ­გე­ბი სა­დაც ით­ვლე­ბა, რომ კონ­კუ­რენ­ცია ბუ­ნებ­რი­ვად შეზღუ­დუ­ლია ან გან­საზღვრულ­ზე მე­ტი მო­თა­მა­შე ბა­ზარ­ზე წამ­გე­ბი­ანია) სა­დაც სა­ხელ­მწი­ფო ჩა­რე­ვის შე­დე­გად უნ­და შექ­მნი­ლი­ყო თა­ვი­სუ­ფა­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის მსგავ­სი პი­რო­ბე­ბი. აღ­ნიშ­ნუ­ლი მიდ­გო­მა შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას გა­ბა­ტონ­და და მსოფ­ლიო მო­წი­ნა­ვე პრაქ­ტი­კა­დაც კი იქ­ცა. უფ­რო მე­ტიც, დრო­ის სვლას­თან ერ­თად, სულ უფ­რო მკაც­რდე­ბა რე­გუ­ლი­რე­ბის მე­ქა­ნიზ­მე­ბი (გარ­კვე­ული გა­მო­ნაკ­ლი­სი შემ­თხვე­ვე­ბის გარ­და), რად­გან ერ­თი რე­გუ­ლა­ცი­ის შე­მო­ღე­ბის შე­დე­გად (ას­ევე, სის­ტე­მის გან­ვი­თა­რე­ბი­სა თუ მას­შტა­ბის ზრდის შე­დე­გად) იქ­მნე­ბა სხვა ახ­ალი პრობ­ლე­მე­ბი/გა­მოწ­ვე­ევ­ბი, რომ­ლის მოგ­ვა­რე­ბის­თვის, ით­ვლე­ბა, რომ კი­დევ და­მა­ტე­ბი­თი რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის შე­მო­ღე­ბაა სა­ჭი­რო და ა.შ.

აქ­ვე უნ­და აღ­ინ­იშ­ნოს, რომ თა­ვი­სუ­ფა­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის პრო­ცეს­ში არ­ას­წო­რად ჩა­რე­ვამ შე­იძ­ლე­ბა იმ­ხე­ლა ზი­ანი მო­უტ­ან­ოს ამ­ათუ­იმ დარ­გსა, თუ ზო­გა­დად ქვე­ყა­ნას, რომ მის გა­მოს­წო­რე­ბას წლე­ბი (ათ­წლე­ულ­ებ­იც კი) დას­ჭირ­დეს. შე­სა­ბა­მი­სად, უაღ­რე­სად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, რო­დე­საც კონ­კუ­რენ­ცი­ის სა­ხელ­მწი­ფოს მხრი­დან რე­გუ­ლი­რე­ბა­ზე ვსა­უბ­რობთ (მათ შო­რის, რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში რე­გუ­ლი­რე­ბის შე­მო­ღე­ბა­ზე) მაქ­სი­მა­ლუ­რად ავ­წონ დავ­წო­ნოთ ყვე­ლა შე­საძ­ლო რის­კი და კარ­გად გა­ვაც­ნო­ბი­ერ­ოთ, ხომ არ ჯო­ბია ბა­ზარ­ზე, გარ­კვე­ულ შემ­თხვე­ვებ­ში, დავ­ტო­ვოთ მაქ­სი­მა­ლუ­რად თა­ვი­სუ­ფა­ლი გა­რე­მო, ვიდ­რე შე­მო­ვი­ღოთ რე­გუ­ლა­ცი­ები.

ამ­ჯე­რად სწო­რედ რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებს გვინ­და შე­ვე­ხოთ. გა­ვა­ან­ალ­იზ­ოთ და გან­ვსაზღვროთ (წარ­მო­ვად­გი­ნოთ ჩვე­ნი აზ­რი) რამ­დე­ნად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, აუც­ილ­ებ­ელია, აღ­ნიშ­ნულ დარ­გებ­ში რე­გუ­ლი­რე­ბის გარ­კვე­ული პრო­ცე­დუ­რე­ბის/მე­ქა­ნიზ­მე­ბის შე­მო­ღე­ბა (ჩვენ არ გან­ვი­ხი­ლავთ დე­ტა­ლუ­რად არ­სე­ბულ მდგო­მა­რო­ებ­ას. ამ­ას არც სტა­ტი­ის­თვის გან­საზღვრუ­ლი ფორ­მა­ტი ეყ­ოფა და არც არ­სობ­რი­ვი მნიშ­ვნე­ლო­ბა არ აქ­ვს, ჩვე­ნი აზ­რით. შე­ვე­ხე­ბით ზო­გი­ერთ, ჩვე­ნი აზ­რით, ფუნ­და­მენ­ტუ­რად მნიშ­ვნე­ლო­ვან სა­კითხს).

სა­ნამ, რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში რე­გუ­ლი­რე­ბის მე­ქა­ნიზ­მე­ბის ხარ­ვე­ზებ­ზე გა­ვა­მახ­ვი­ლებთ ყუ­რადღე­ბას, სა­ინ­ტე­რე­სოა, მოკ­ლედ აღ­ვწე­როთ ქვე­ყა­ნა­ში, კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის ფარ­გლებ­ში დღეს არ­სე­ბუ­ლი მდგო­მა­რე­ობა (ქვეყ­ნა­ში კონ­კუ­რენ­ცი­ის ძი­რი­თა­დი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ნორ­მა­ტი­ული ბა­ზა შემ­დე­გი ფორ­მი­თაა გან­საზღვრუ­ლი):

  1. ქვე­ყა­ნა­ში მო­ნო­პო­ლი­ური საქ­მი­ან­ობა აკ­რძა­ლუ­ლია კონ­სტი­ტუ­ცი­ით - „მე­წარ­მე­ობ­ის თა­ვი­სუფ­ლე­ბა უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლია. აკ­რძა­ლუ­ლია მო­ნო­პო­ლი­ური საქ­მი­ან­ობა, გარ­და კა­ნო­ნით დაშ­ვე­ბუ­ლი შემ­თხვე­ვე­ბი­სა. მომ­ხმა­რე­ბელ­თა უფ­ლე­ბე­ბი და­ცუ­ლია კა­ნო­ნით.“ [1, მუხ­ლი 26, პუნ­ქტი 4].
  2. მოქ­მე­დებს „კონ­კუ­რენ­ცი­ის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი, რომ­ლის აღ­სრუ­ლე­ბა­ზე პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლია სსიპ კონ­კუ­რენ­ცი­ის ერ­ოვ­ნუ­ლი სა­აგ­ენ­ტო. აღ­ნიშ­ნუ­ლი კა­ნო­ნი წარ­მო­ად­გენს კონ­კუ­რენ­ცი­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ აქ­ტს, ზო­გა­დად (ერ­თი­ან ჩარ­ჩოს). თუმ­ცა ქვე­ყა­ნა­ში მოქ­მე­დებს კონ­კუ­რენ­ცი­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი სექ­ტო­რუ­ლი ნორ­მა­ტი­ული აქ­ტე­ბი, რო­მე­ლიც რიგ შემ­თხვე­ვებ­ში არ არ­ის მი­მარ­თე­ბა­ში (არ გა­მომ­დი­ნა­რე­ობს) კონ­კუ­რენ­ცი­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ ზო­გად ჩარ­ჩო კა­ნონ­თან (კონ­კუ­რენ­ცი­ის შე­სა­ხებ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნონ­თან)

კა­ნო­ნის მი­ზანს წარ­მო­ად­გენს:

„სა­ქარ­თვე­ლო­ში ბაზ­რის ლი­ბე­რა­ლი­ზა­ცი­ის, თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბი­სა და კონ­კუ­რენ­ცი­ის ხელ­შეწყო­ბა, კერ­ძოდ:

ა) ეკ­ონ­ომ­იკ­ური აგ­ენ­ტე­ბის საქ­მი­ან­ობ­აში თა­ნას­წო­რუფ­ლე­ბი­ან­ობ­ის პრინ­ცი­პის დაც­ვა;

ბ) ბა­ზარ­ზე ეკ­ონ­ომ­იკ­ური აგ­ენ­ტის თა­ვი­სუ­ფა­ლი დაშ­ვე­ბის­თვის სა­თა­ნა­დო პი­რო­ბე­ბის შექ­მნის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა;

გ) ეკ­ონ­ომ­იკ­ური აგ­ენ­ტის მი­ერ კონ­კუ­რენ­ცი­ის არ­ამ­არ­თლზო­მი­ერი შეზღუდ­ვის და­უშ­ვებ­ლო­ბა, კერ­ძოდ, დო­მი­ნან­ტუ­რი მდგო­მა­რე­ობ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბის, კონ­კუ­რენ­ცი­ის შემ­ზღუდ­ვე­ლი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის, გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბი­სა და შე­თან­ხმე­ბუ­ლი ქმე­დე­ბის აკ­რძალ­ვა და იმ კონ­ცენ­ტრა­ცი­ის და­უშ­ვებ­ლო­ბა, რო­მე­ლიც არ­სე­ბი­თად ზღუ­დავს ეფ­ექ­ტი­ან კონ­კუ­რენ­ცი­ას, აგ­რეთ­ვე არ­აკ­ეთ­ილ­სინ­დი­სი­ერი კონ­კუ­რენ­ცი­ის აკ­რძალ­ვა;

დ) სა­ხელ­მწი­ფო ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის, ავ­ტო­ნო­მი­ური რეს­პუბ­ლი­კის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის, მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის ორ­გა­ნოს, სხვა ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ული ორ­გა­ნოს მი­ერ ბა­ზარ­ზე შეს­ვლის ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ული, სა­მარ­თლებ­რი­ვი და დის­კრი­მი­ნა­ცი­ული ბა­რი­ერ­ებ­ის და­უშ­ვებ­ლო­ბა;

ე) სა­ხელ­მწი­ფო ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის, ავ­ტო­ნო­მი­ური რეს­პუბ­ლი­კის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის, მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის ორ­გა­ნოს, სხვა ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ული ორ­გა­ნოს მი­ერ ეკ­ონ­ომ­იკ­ური აგ­ენ­ტის­თვის ის­ეთი ექ­სკლუ­ზი­ური უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის ან/და შერ­ჩე­ვი­თი ეკ­ონ­ომ­იკ­ური უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ის მი­ნი­ჭე­ბის და­უშ­ვებ­ლო­ბა, რო­მე­ლიც არ­ამ­არ­თლზო­მი­ერ­ად ზღუ­დავს კონ­კუ­რენ­ცი­ას;

ვ) უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლი ორ­გა­ნოს მი­ერ გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბის მი­ღე­ბი­სას მაქ­სი­მა­ლუ­რი სა­ჯა­რო­ობ­ის, ობი­ექ­ტუ­რო­ბის, არ­ად­ის­კრი­მი­ნა­ცი­ულ­ობ­ისა და გამ­ჭვირ­ვა­ლო­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა. [2, მუხ­ლი 2]

  1. მოქ­მე­დებს „ერ­ოვ­ნუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო­ებ­ის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი.

კა­ნო­ნის მი­ზა­ნია:

„1. ...შექ­მნას მყა­რი სა­მარ­თლებ­რი­ვი სა­ფუძ­ვე­ლი და სრულ­ყო­ფი­ლი ინ­სტი­ტუ­ცი­ური გა­რე­მო სა­ქარ­თვე­ლო­ში მოქ­მე­დი ერ­ოვ­ნუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო­ებ­ის სტა­ბი­ლუ­რი ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ის­ათ­ვის, რა­თა ეკ­ონ­ომ­იკ­ის სხვა­დას­ხვა სფე­რო­ში უზ­რუნ­ველ­ყო­ფილ იქ­ნეს ლი­ცენ­ზი­ის მფლო­ბელ­თა და მომ­ხმა­რე­ბელ­თა ინ­ტე­რე­სე­ბის და­ბა­ლან­სე­ბა, მომ­სა­ხუ­რე­ბი­სა და სა­ქონ­ლის ეფ­ექ­ტი­ანი ფას­წარ­მოქ­მნა და მი­წო­დე­ბა.

  1. ეს კა­ნო­ნი აწ­ეს­ებს: სა­ქარ­თვე­ლო­ში მოქ­მე­დი ერ­ოვ­ნუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო­ებ­ის და­მო­უკ­იდ­ებ­ლო­ბას ყო­ველ­გვა­რი პო­ლი­ტი­კუ­რი ზე­წო­ლი­სა­გან, სა­ხელ­მწი­ფო ორ­გა­ნო­თა თუ სხვა პირ­თა არ­ას­ათ­ან­ადო ზე­მოქ­მე­დე­ბი­სა და არ­ას­ამ­არ­თლებ­რი­ვი ჩა­რე­ვი­სა­გან, აგ­რეთ­ვე ნე­ბის­მი­ერი სხვა ქმე­დე­ბი­სა­გან, რო­მელ­მაც შე­იძ­ლე­ბა ხელ­ყოს მა­თი და­მო­უკ­იდ­ებ­ლო­ბა; კონ­კრე­ტუ­ლი სფე­როს სრულ­ყო­ფი­ლი რე­გუ­ლი­რე­ბის გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბას; პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბას გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბა­თა მი­ღე­ბის პრო­ცე­დუ­რის გამ­ჭვირ­ვა­ლო­ბი­სა და სა­იმ­ედო­ობ­ის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­სათ­ვის; ერ­ოვ­ნუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო­ებ­ის შექ­მნის, საქ­მი­ან­ობ­ისა და ორ­გა­ნი­ზე­ბის ძი­რი­თად პრინ­ცი­პებს.“ [4, მუხ­ლი 1]
  2. მოქ­მე­დებს სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნე­ბი „ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის შე­სა­ხებ“ და „მა­უწყებ­ლო­ბის შე­სა­ხებ“. კა­ნო­ნე­ბის აღ­სრუ­ლე­ბა­ზე კონ­ტროლს და სის­ტე­მის კო­ორ­დი­ნა­ცი­ას ახ­ორ­ცი­ელ­ებს სა­ქარ­თვე­ლოს კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სია.

„ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის შე­სა­ხებ კა­ნო­ნის მი­ხედ­ვით: „კა­ნო­ნი ად­გენს სა­ქარ­თვე­ლოს ტე­რი­ტო­რი­აზე ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ქსე­ლე­ბი­თა და სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ით საქ­მი­ან­ობ­ის სა­მარ­თლებ­რივ და ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სა­ფუძ­ვლებს, ამ სფე­რო­ში კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი გა­რე­მოს ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბი­სა და რე­გუ­ლი­რე­ბის პრინ­ცი­პებს, ერ­ოვ­ნუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნოს (სა­ქარ­თვე­ლოს კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის) ფუნ­ქცი­ებს, ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ქსე­ლე­ბი­სა და სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ის ფლო­ბის, გა­მო­ყე­ნე­ბი­სა და მომ­სა­ხუ­რე­ბის მი­წო­დე­ბის დროს ფი­ზი­კურ და იურ­იდი­ულ პირ­თა უფ­ლე­ბებ­სა და მო­ვა­ლე­ობ­ებს.“ [5, მუხ­ლი 1].

„მა­უწყებ­ლო­ბის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნის მი­ზანს წარ­მო­ად­გენს: „...სა­ხელ­მწი­ფო ჩა­რე­ვი­სა­გან და­მო­უკ­იდ­ებ­ელი სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი მა­უწყებ­ლო­ბის ფორ­მი­რე­ბა; მა­უწყებ­ლო­ბის სფე­რო­ში საქ­მი­ან­ობ­ის რე­გუ­ლი­რე­ბა გამ­ჭვირ­ვა­ლო­ბის, სა­მარ­თლი­ან­ობ­ისა და მი­უკ­ერ­ძო­ებ­ლო­ბის პრინ­ცი­პე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად, ერ­ოვ­ნუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნოს მეშ­ვე­ობ­ით; სიტყვი­სა და აზ­რის თა­ვი­სუფ­ლე­ბის, მა­უწყე­ბელ­თა შო­რის კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი გა­რე­მოს სტი­მუ­ლი­რე­ბის, მა­უწყე­ბელ­თა თა­ნას­წო­რო­ბი­სა და და­მო­უკ­იდ­ებ­ლო­ბის, სიხ­ში­რე­ებ­ის ეფ­ექ­ტი­ანი გა­მო­ყე­ნე­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა.“ [8, მუხ­ლი 1, პუნ­ქტი 2].

  1. მოქ­მე­დებს სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზის შე­სა­ხებ“. კა­ნო­ნის აღ­სრუ­ლე­ბა­სა და სის­ტე­მის მო­ნი­ტო­რინ­გზე პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლი უწყე­ბაა „სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სია“

კა­ნო­ნის მი­ზანს წარ­მო­ად­გენს:

„ა) კონ­კუ­რენ­ცი­ის გან­ვი­თა­რე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე და არ­სე­ბუ­ლი არ­აკ­ონ­კუ­რენ­ტუ­ლი ბაზ­რის რე­გუ­ლი­რე­ბის მე­ქა­ნიზ­მე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბით უზ­რუნ­ველ­ყოს სა­ქარ­თვე­ლოს ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ისა და ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზის ბაზ­რე­ბი­სა და ტა­რი­ფე­ბის სის­ტე­მე­ბის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა და ამ სა­ფუძ­ველ­ზე წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის, ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის წარ­მო­ებ­ის, გა­და­ცე­მის, დის­პეტ­ჩე­რი­ზა­ცი­ისა და გა­ნა­წი­ლე­ბის, ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის სა­ბი­თუ­მო მიმ­წო­დებ­ლის მი­ერ ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის მი­წო­დე­ბის, იმ­პორ­ტის, ექ­სპორ­ტი­სა და მოხ­მა­რე­ბის, აგ­რეთ­ვე ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზის მი­წო­დე­ბის, იმ­პორ­ტის, ექ­სპორ­ტის, ტრან­სპორ­ტი­რე­ბის, გა­ნა­წი­ლე­ბი­სა და მოხ­მა­რე­ბის გან­სა­ხორ­ცი­ელ­ებ­ლად გა­წე­ული, ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ­ად მი­ზან­შე­წო­ნი­ლი ხარ­ჯე­ბის ზუს­ტი ას­ახ­ვა ტა­რი­ფე­ბის სის­ტე­მებ­ში;

ბ) შექ­მნას ყვე­ლა კა­ტე­გო­რი­ის მომ­ხმა­რებ­ლის სტა­ბი­ლუ­რი ელ­ექ­ტრო­მო­მა­რა­გე­ბი­სათ­ვის, ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზით მო­მა­რა­გე­ბი­სათ­ვის და სას­მე­ლი წყლით მო­მა­რა­გე­ბი­სათ­ვის სა­ჭი­რო სა­მარ­თლებ­რი­ვი სა­ფუძ­ვე­ლი;

გ) ხე­ლი შე­უწყოს ად­გი­ლობ­რი­ვი და უცხო­ური ინ­ვეს­ტი­ცი­ებ­ის მო­ზიდ­ვას ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გე­ტი­კის, ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზი­სა და წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის დარ­გე­ბის რე­აბ­ილ­იტ­აცი­ისა და გან­ვი­თა­რე­ბის მიზ­ნით;

დ) ხე­ლი შე­უწყოს ჰიდ­რო­ენ­ერ­გე­ტი­კუ­ლი, სხვა გა­ნახ­ლე­ბა­დი, ალ­ტერ­ნა­ტი­ული და ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზის ად­გი­ლობ­რი­ვი რე­სურ­სე­ბის უპ­ირ­ატ­ეს გა­მო­ყე­ნე­ბას.“ [6]

  1. მოქ­მე­დებს „ფა­სი­ანი ქა­ღალ­დე­ბის ბაზ­რის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი. კა­ნო­ნის აღ­სრუ­ლე­ბა­ზე კომ­პე­ტენ­ცი­ის ფარ­გლებ­ში პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლი უწყე­ბაა სა­ქარ­თვე­ლოს ერ­ოვ­ნუ­ლი ბან­კი. [9]

კა­ნო­ნის მი­ზა­ნია:

„სა­ქარ­თვე­ლო­ში ფა­სი­ანი ქა­ღალ­დე­ბის ბაზ­რის გან­ვი­თა­რე­ბა, ფა­სი­ანი ქა­ღალ­დე­ბის ბა­ზარ­ზე ინ­ვეს­ტორ­თა ინ­ტე­რე­სე­ბის დაც­ვა, ემ­იტ­ენ­ტთა მი­ერ ფა­სი­ანი ქა­ღალ­დე­ბის სა­ჯა­რო შე­თა­ვა­ზე­ბი­სას მა­თი ინ­ფორ­მა­ცი­ის, აგ­რეთ­ვე ფა­სი­ანი ქა­ღალ­დე­ბით სა­ჯა­რო ვაჭ­რო­ბის ღიაობის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა, ფა­სი­ანი ქა­ღალ­დე­ბით სა­ჯა­რო ვაჭ­რო­ბა­ში სა­მარ­თლი­ანი წე­სე­ბი­სა და თა­ვი­სუ­ფა­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის დამ­კვიდ­რე­ბა.“ [85]

  1. მოქ­მე­დებს „სა­ქარ­თვე­ლოს ერ­ოვ­ნუ­ლი ბან­კის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს ორ­გა­ნუ­ლი კა­ნო­ნი. კა­ნო­ნის აღ­სრუ­ლე­ბა­სა და სის­ტე­მა­ზე მო­ნი­ტო­რინ­გის ფუნ­ქცი­ას ახ­ორ­ცი­ელ­ებს სსიპ სა­ქარ­თვე­ლოს ერ­ოვ­ნუ­ლი ბან­კი.

ერ­ოვ­ნუ­ლი ბან­კის ამ­ოც­ან­ას, მათ შო­რის, სა­ფი­ნან­სო/სა­ბან­კო სფე­რო­ში, კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ანი გა­რე­მოს ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა წარ­მო­ად­გენს:

„ერ­ოვ­ნუ­ლი ბან­კის ამ­ოც­ანაა სა­ფი­ნან­სო სექ­ტო­რის ფი­ნან­სუ­რი მდგრა­დო­ბი­სა და გამ­ჭვირ­ვა­ლო­ბის ხელ­შეწყო­ბა, მომ­ხმა­რე­ბელ­თა და ინ­ვეს­ტორ­თა უფ­ლე­ბე­ბის დაც­ვა. ამ ამ­ოც­ან­ის შე­სას­რუ­ლებ­ლად ერ­ოვ­ნუ­ლი ბან­კი ვალ­დე­ბუ­ლია ხე­ლი შე­უწყოს სა­ფი­ნან­სო სის­ტე­მის სტა­ბი­ლურ და ეფ­ექ­ტი­ან ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ას, კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ანი გა­რე­მოს ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბას, სის­ტე­მუ­რი რის­კის კონ­ტროლს, პო­ტენ­ცი­ური რის­კე­ბის შემ­ცი­რე­ბას.“ [10 მუხ­ლი 47].

  1. მოქ­მე­დებს „კო­მერ­ცი­ული ბან­კე­ბის საქ­მი­ან­ობ­ის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი. კა­ნო­ნის აღ­სრუ­ლე­ბა­სა და სის­ტე­მის მო­ნი­ტო­რინ­გზე პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლი უწყე­ბაა სა­ქარ­თვე­ლოს ერ­ოვ­ნუ­ლი ბან­კი.

აღ­ნიშ­ნულ კა­ნონ­შიც მკა­ფი­ოდ არ­ის გან­საზღვრუ­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის დაც­ვის ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა:

,,კო­მერ­ცი­ულ ბან­კს ეკ­რძა­ლე­ბა ის­ეთი გა­რი­გე­ბე­ბი და ქმე­დე­ბე­ბი, რო­მელ­თა შე­დე­გა­დაც იგი და­მო­უკ­იდ­ებ­ლად ან სხვა პი­რებ­თან ერ­თად აღ­მოჩ­ნდე­ბა დო­მი­ნი­რე­ბულ მდგო­მა­რე­ობ­აში ფუ­ლად, სა­ფი­ნან­სო ან საკ­რე­დი­ტო ბა­ზარ­ზე, აგ­რეთ­ვე იმ­გვა­რი მა­ნი­პუ­ლა­ცია, რო­მე­ლიც და­უმ­სა­ხუ­რე­ბელ უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ას მი­ან­იჭ­ებს მას ან მე­სა­მე პი­რებს, შექ­მნის სა­ბან­კო საქ­მი­ან­ობ­ის კონ­კუ­რენ­ცი­ის შეზღუდ­ვის, საპ­რო­ცენ­ტო გა­ნაკ­ვე­თე­ბი­სა და სა­კო­მი­სიო გა­სამ­რჯე­ლოს ფიქ­სა­ცი­ის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას ან სა­შიშ­რო­ებ­ას. სა­ბან­კო საქ­მი­ან­ობ­აში სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის შე­სა­ბა­მი­სად კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კას ახ­ორ­ცი­ელ­ებს ერ­ოვ­ნუ­ლი ბან­კი, რო­მე­ლიც გან­საზღვრავს ამ სფე­რო­ში სა­ბან­კო საქ­მი­ან­ობ­ის და­საშ­ვებ პა­რა­მეტ­რებს, შე­ფა­სე­ბის კრი­ტე­რი­უმ­ებ­სა და ზე­მოქ­მე­დე­ბის ზო­მებს.“ [11 მუხ­ლი 22 პუნ­ქტი 1]

ან

„კო­მერ­ცი­ული ბან­კის მა­კონ­ტრო­ლე­ბელ პირს/ად­მი­ნის­ტრა­ტორს ეკ­რძა­ლე­ბა ის­ეთი ქმე­დე­ბის გან­ხორ­ცი­ელ­ება, რომ­ლის შე­დე­გად კო­მერ­ცი­ული ბან­კის­გან მი­ღე­ბუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით იგი და­მო­უკ­იდ­ებ­ლად ან სხვა პი­რებ­თან ერ­თად დო­მი­ნი­რე­ბულ მდგო­მა­რე­ობ­აში აღ­მოჩ­ნდე­ბა, ან/და  რო­მე­ლიც არ­ას­აბ­ან­კო სექ­ტორ­ში კონ­კუ­რენ­ცი­ის შეზღუდ­ვას გა­მო­იწ­ვევს.“ [11 მუხ­ლი 22 პუნ­ქტი 3]

კა­ნო­ნი პირ­და­პირ ან­იჭ­ებს უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბას ერ­ოვ­ნულ ბან­კს გა­ატ­არ­ოს შე­სა­ბა­მი­სი ღო­ნის­ძი­ებ­ები, თუ კო­მერ­ცი­ულ­მა ბან­კმა და­არ­ღვია კონ­კუ­რენ­ცი­ის შე­სა­ხებ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნის მოთხოვ­ნე­ბი:

„ერ­ოვ­ნუ­ლი ბან­კი უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლია კო­მერ­ცი­ული ბან­კის, კო­მერ­ცი­ული ბან­კის ად­მი­ნის­ტრა­ტო­რის ან მა­კონ­ტრო­ლე­ბე­ლი პი­რის მი­მართ გა­მო­იყ­ენ­ოს ამ მუხ­ლით გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი ერ­თი ან რამ­დე­ნი­მე სა­ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო ზო­მა ან/და სან­ქცია (ფუ­ლა­დი ჯა­რი­მა) ერ­თი ან რამ­დე­ნი­მე შემ­დე­გი სა­ფუძ­ვლის არ­სე­ბო­ბი­სას:

ა) კო­მერ­ცი­ულ­მა ბან­კმა, კო­მერ­ცი­ული ბან­კის ად­მი­ნის­ტრა­ტორ­მა ან მა­კონ­ტრო­ლე­ბელ­მა პირ­მა და­არ­ღვია:

... ა.ვ) „კონკურენციის შესახებ“ საქართველოს კანონის მოთხოვ­ნე­ბი.“ [11 მუხ­ლი 30 პუნ­ქტი ა, ქვე­პუნ­ქტი ავ]

  1. მოქ­მე­დებს „დაზღვე­ვის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი. კა­ნო­ნის აღ­სრუ­ლე­ბა­სა და სის­ტე­მის მო­ნი­ტო­რინ­გზე პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლი უწყე­ბაა სსიპ „სა­ქარ­თვე­ლოს დაზღვე­ვის სა­ხელ­მწი­ფო ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბის სამ­სა­ხუ­რი“, რომ­ლის ერთ-ერთ ფუნ­ქცი­ას სფე­რო­ში კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი გა­რე­მოს უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა­ზე ზრუნ­ვა წარ­მო­ად­გენს:

„ამ კა­ნო­ნის მიზ­ნე­ბი­სათ­ვის სამ­სა­ხუ­რის ფუნ­ქცი­ებია: დაზღვე­ვის სფე­რო­ში სა­ხელ­მწი­ფო პო­ლი­ტი­კის გა­ტა­რე­ბა, სა­დაზღვე­ვო ბაზ­რის ფი­ნან­სუ­რი სტა­ბი­ლუ­რო­ბი­სათ­ვის ხე­ლის შეწყო­ბა, სა­კუ­თა­რი კომ­პე­ტენ­ცი­ის ფარ­გლებ­ში მომ­ხმა­რე­ბელ­თა უფ­ლე­ბე­ბის დაც­ვა, სა­დაზღვე­ვო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის ქმე­დო­ბა­უნ­არი­ან­ობ­ისა და გა­დახ­დი­სუ­ნა­რი­ან­ობ­ის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა, კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ანი გა­რე­მოს შექ­მნა, რის­თვი­საც იგი ახ­ორ­ცი­ელ­ებს სა­დაზღვე­ვო საქ­მი­ან­ობ­ის გან­ზო­გა­დე­ბას, სა­კუ­თა­რი კომ­პე­ტენ­ცი­ის ფარ­გლებ­ში ნორ­მა­ტი­ული და მე­თო­დო­ლო­გი­ური ბა­ზის შექ­მნას და მი­სი შეს­რუ­ლე­ბის კონ­ტროლს, ახ­ალი კა­ნონ­პრო­ექ­ტე­ბი­სა და სხვა პრო­ექ­ტე­ბის, ას­ევე არ­სე­ბუ­ლებ­ში ცვლი­ლე­ბის შე­ტა­ნის თა­ობ­აზე პრო­ექ­ტე­ბის შე­მუ­შა­ვე­ბას“ [12, მუხ­ლი 20, პუნ­ქტი 1].

  1. მოქ­მე­დებს „სა­ხელ­მწი­ფო შეს­ყიდ­ვე­ბის შე­სა­ხებ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი“. კა­ნო­ნის აღ­სრუ­ლე­ბა­სა და სის­ტე­მის მო­ნი­ტო­რინ­გზე პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლი უწყე­ბაა სსიპ. „სა­ხელ­წმი­ფო შეს­ყიდ­ვე­ბის სა­აგ­ენ­ტო“. კა­ნო­ნის მი­ზანს წარ­მო­ად­გენს „...სა­ხელ­მწი­ფო სა­ჭი­რო­ებ­ის­ათ­ვის აუც­ილ­ებ­ელი სა­ქონ­ლის წარ­მო­ებ­ის, მომ­სა­ხუ­რე­ბის გა­წე­ვი­სა და სამ­შე­ნებ­ლო სა­მუ­შა­ოს შეს­რუ­ლე­ბის სფე­რო­ში ჯან­სა­ღი კონ­კუ­რენ­ცი­ის გან­ვი­თა­რე­ბა...“ [13, მუხ­ლი 2, პუნ­ქტი ბ)]

ჩვენ, ამ ეტ­აპ­ზე, არ შე­ვუდ­გე­ბით კონ­კუ­რენ­ცი­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის დე­ტა­ლურ გან­ხილ­ვას. ყუ­რადღე­ბას გა­ვა­მახ­ვი­ლებთ იმ მნიშ­ვნე­ლო­ვან პრინ­ცი­პებ­ზე, რო­მელ­ზეც აგ­ებ­ულია კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა და ჩვე­ნი აზ­რით, სა­ჭი­რო­ებს დახ­ვე­წას. აღ­ნიშ­ნუ­ლი მიდ­გო­მა გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია შემ­დე­გი გა­რე­მო­ებ­ით: ვფიქ­რობთ, თუ თა­ვი­დან­ვე არ იქ­ნა სწო­რი ორი­ენ­ტი­რე­ბი გან­საზღვრუ­ლი, თუ ჩა­ნა­სახ­ში­ვე არ გან­ვსაზღვრეთ სწო­რად კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის პრინ­ცი­პე­ბი (ჩვენ ქვეყ­ნა­ში არ­სე­ბუ­ლი სი­ტუ­აცი­იდ­ან გა­მომ­დი­ნა­რე), ვერ ავ­აგ­ებთ სის­ტე­მის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ კა­ნონ­მდებ­ლო­ბას ისე, რომ იგი იყ­ოს ეფ­ექ­ტი­ანი და ჩვე­ნი ქვეყ­ნის გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე სწო­რად ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი.

გა­მოვ­ყოთ რამ­დე­ნი­მე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი სა­კითხი:

  1. ჩვე­ნი ქვეყ­ნის კონ­კუ­რენ­ცი­ული პო­ლი­ტი­კა მი­მარ­თუ­ლია სის­ტე­მის სექ­ტო­რე­ბად და­ყო­ფის­კენ. ზო­გა­დად, კონ­კუ­რენ­ცი­ული გა­რე­მოს სრულ­ყო­ფა­ზე ზრუ­ნავს კონ­კუ­რენ­ცი­ის სა­აგ­ენ­ტო. იქ, სა­დაც ით­ვლე­ბა რომ კონ­კუ­რენ­ცია შეზღუ­დუ­ლია, ეგ­რეთ­წო­დე­ბულ რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში, კონ­კუ­რენ­ცი­ას იც­ავს შე­სა­ბა­მი­სი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო - სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სია, სა­ქარ­თვე­ლოს კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სია, სა­ბან­კო სფე­რო­ში - ერ­ოვ­ნუ­ლი ბან­კი ანუ, მარ­ტი­ვად რომ ვთქვათ, კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კა და­ნა­წევ­რე­ბუ­ლია.

და­ნა­წევ­რე­ბუ­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კა იწ­ვევს სის­ტე­მის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნოს და­ნა­წევ­რე­ბას, რაც იწ­ვევს: ფუნ­ქცი­ებ­ის დუბ­ლი­რე­ბის მა­ღალ ალ­ბა­თო­ბას, კონ­კრე­ტულ საქ­მე­ებ­თან მი­მარ­თე­ბა­ში გამ­ყო­ფი ხა­ზის იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბის გაძ­ნე­ლე­ბას (სად მთავ­რდე­ბა ერ­თი ორ­გა­ნოს უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა და სად იწყე­ბა მე­ორ­ეს ფუნ­ქცი­ებ­ის შეს­რუ­ლე­ბა); მთელ რიგ შემ­თხვე­ვებ­ში, სფე­როს მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ სხვა­დას­ხვა ორ­გა­ნო­ებს შო­რის თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის აუც­ილ­ებ­ლო­ბას, რაც კი­დევ უფ­რო ხის­ტს და მო­უქ­ნელს ხდის სის­ტე­მას. ას­ევე, ზრდის სტი­მულს, რაც შე­იძ­ლე­ბა მე­ტი ბი­ურ­ოკ­რა­ტი­ული ფუნ­ქცი­ით (და­მა­ტე­ბი­თი რე­გუ­ლი­რე­ბის მე­ქა­ნიზ­მე­ბით) იყ­ოს აღ­ჭურ­ვი­ლი ესა თუ ის ორ­გა­ნო, რა­თა მე­ტი გავ­ლე­ნა ჰქონ­დეს, ვიდ­რე სფე­როს მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ კო­ლე­გა ორ­გა­ნოს და ა.შ.

ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, მნიშ­ვნე­ლო­ვან ხარ­ვე­ზად შე­იძ­ლე­ბა ჩა­ით­ვა­ლოს კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის დარ­გობ­რივ ჭრილ­ში და­ქუც­მა­ცე­ბა და სხვა­დას­ხვა დარ­გებ­ში კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის შე­სა­ბა­მი­სი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის სა­შუ­ალ­ებ­ით გა­ტა­რე­ბა. მი­ზან­შე­უწ­ონ­ელია, ქვე­ყა­ნა­ში, სა­დაც ბიზ­ნე­სი ფეხს იდ­გამს, დაქ­საქ­სო მი­სი მა­კონ­ტრო­ლე­ბე­ლი სა­ხელ­მწი­ფო ორ­გა­ნო­ები და შექ­მნა რე­გუ­ლი­რე­ბის უფ­რო მე­ტი ბი­ურ­ოკ­რა­ტი­ული ბა­რი­ერ­ები/მე­ქა­ნიზ­მე­ბი.

აქ­ვე უნ­და აღ­ინ­იშ­ნოს ის­იც, რომ ევ­რო­კო­მი­სი­ას­თან აქ­ტი­ური მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბი­სა და შე­თან­ხმე­ბის შე­დე­გად, 2010 წლის 3 დე­კემ­ბერს მთავ­რო­ბის #1551 გან­კარ­გუ­ლე­ბით დამ­ტკიც­და კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი სტრა­ტე­გია. სტრა­ტე­გი­აში, რო­მე­ლიც ევ­რო­კო­მი­სი­ას­თან შე­თან­ხმე­ბუ­ლია, ცალ­სა­ხად არ­ის აღ­ნიშ­ნუ­ლი, რომ ქვე­ყა­ნა­ში კონ­კუ­რენ­ცი­ის დაც­ვა­ზე ეკ­ონ­ომ­იკ­ის ყვე­ლა სფე­რო­ში (მათ შო­რის, რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში) პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლი უნ­და ყო­ფი­ლი­ყო ერ­თი უწყე­ბა - კონ­კუ­რენ­ცი­ის სა­აგ­ენ­ტო. [15, თა­ვი 4, ქვე­თა­ვი 4.2.1]

ას­ევე, აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია ის­იც, რომ თავ­და­პირ­ველ ეტ­აპ­ზე, რო­დე­საც 1996 წლის 25 ივ­ნისს მი­ღე­ბულ იქ­ნა კა­ნო­ნი „მო­ნო­პო­ლი­ური საქ­მი­ან­ობ­ისა და კონ­კუ­რენ­ცი­ის შე­სა­ხებ“, სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხელ­მწი­ფო ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­ური სამ­სა­ხუ­რის უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა, კონ­კუ­რენ­ცი­ის დაც­ვის კუთხით, ვრცელ­დე­ბო­და ეკ­ონ­ომ­იკ­ის ყვე­ლა სექ­ტორ­ზე. მოგ­ვი­ან­ებ­ით, 2002 წელს, შე­სა­ბა­მი­სი სა­კა­ნონ­მდებ­ლო ცვლი­ლე­ბე­ბის გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის შე­დე­გად, სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხელ­მწი­ფო ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­ური სამ­სა­ხუ­რის რე­გუ­ლი­რე­ბის კომ­პე­ტენ­ცი­იდ­ან გა­მოყ­ვა­ნილ იქ­ნა ის სფე­რო­ები, სა­დაც და­მო­უკ­იდ­ებ­ელი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ები არ­სე­ბობ­დნენ (ენ­ერ­გე­ტი­კის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სია; კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სია; ნავ­თო­ბი­სა და გა­ზის რე­სურ­სე­ბის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი სა­ხელ­მწი­ფო სა­აგ­ენ­ტო; მოგ­ვი­ან­ებ­ით ტრან­სპორ­ტის სფე­როს მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი სა­აგ­ენ­ტო­ები).

ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, მი­ზან­შე­წო­ნი­ლად მიგ­ვაჩ­ნია ქვე­ყა­ნა­ში კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბა გა­ნა­ხორ­ცი­ელ­ოს ერ­თმა პა­სუ­ხის­მგე­ბელ­მა ორ­გა­ნომ, კონ­კუ­რენ­ცი­ის სა­აგ­ენ­ტომ, ეკ­ონ­ომ­იკ­ის ყვე­ლა სფე­რო­ში. მათ შო­რის, რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში.

  1. ის­ევე, რო­გორც ინ­სტი­ტუ­ცი­ური ნა­წი­ლი, ნორ­მა­ტი­ული ბა­ზაც ნა­წი­ლობ­რივ და­ნა­წევ­რე­ბუ­ლი და დაქ­საქ­სუ­ლია. მი­უხ­ედ­ავ­ად იმ­ისა, რომ 2020 წლის 18 სექ­ტემ­ბერს ძა­ლა­ში შე­ვი­და კონ­კუ­რენ­ცი­ის შე­სა­ხებ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნონ­ში ცვლი­ლე­ბე­ბი, რომ­ლის მი­ხედ­ვით კა­ნონ­მა მო­იც­ვა კონ­კუ­რენ­ცი­ის თით­ქმის ყვე­ლა სფე­რო და გახ­და კონ­კუ­რენ­ცი­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­თი­ანი/ზო­გა­დი ჩარ­ჩო კა­ნო­ნი, მთელ რი­გი ერ­თგვა­რო­ვა­ნი სა­კითხე­ბის რე­გუ­ლი­რე­ბას­თან მი­მარ­თე­ბა­ში ვხვდე­ბით შე­უს­აბ­ამ­ობ­ებს/გან­სხვა­ვე­ბებს.

აღ­ნიშ­ნუ­ლი მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად ამ­ცი­რებს სის­ტე­მის ეფ­ექ­ტი­ან­ობ­ას. ქმნის არ­ათ­ან­მიმ­დევ­რუ­ლო­ბის და ერ­თი ტი­პის ნორ­მე­ბის სხვა­დას­ხვაგ­ვა­რად და­რე­გუ­ლი­რე­ბის სი­ტუ­აცი­ას/სტი­მულს (რაც გან­სა­კუთ­რე­ბით კარ­გად სექ­ტო­რულ მა­რე­გუ­ლი­რებ­ლებ­თან და­კავ­ში­რე­ბულ კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა­ში ჩანს. მაგ. რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რის, ბი­უჯ­ეტ­ის ნაშ­თის გან­კარ­გვის და ა.შ. დე­ბუ­ლე­ბებ­ში). აღ­ნიშ­ნუ­ლი კი­დევ უფ­რო არ­თუ­ლებს სის­ტე­მის გამ­ჭვირ­ვა­ლო­ბას და მოქ­ნი­ლო­ბას. სის­ტე­მა ხდე­ბა უფ­რო მე­ტად ორ­აზ­რო­ვა­ნი და გა­ურ­კვე­ვე­ლი/ბუნ­დო­ვა­ნი, მცირ­დე­ბა დე­ბუ­ლე­ბე­ბის სწო­რად გა­გე­ბის ალ­ბა­თო­ბა მე­წარ­მე­ებ­ის/ეკ­ონ­ომ­იკ­ური აგ­ენ­ტე­ბის მხრი­დან. ეს იწ­ვევს დაბ­ნე­ულ­ობ­ას, გან­ვი­თა­რე­ბის­კენ სწრაფ­ვის სტი­მუ­ლის შემ­ცი­რე­ბას და კონ­კუ­რენ­ცი­ის შე­ფერ­ხე­ბას. რაც მთა­ვა­რია, იზ­რდე­ბა ბი­ურ­ოკ­რა­ტი­ული პრო­ცე­დუ­რე­ბი და წნე­ხი ბიზ­ნეს­ზე (მაგ. რიგ შემ­თხვე­ვებ­ში, ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ აგ­ენ­ტებს უწ­ევთ კონ­კუ­რენ­ცი­ის დარ­ღვე­ვის ფაქ­ტზე რამ­დე­ნი­მე სხვა­დას­ხვა სა­ხელ­მწი­ფო უწყე­ბას­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა და ბი­ურ­ოკ­რა­ტი­ული პრო­ცე­დუ­რე­ბის გავ­ლა), მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის მხრი­დან „თი­თის ერ­თმა­ნე­თის­კენ გაშ­ვე­რის“ (ეს მი­სი კომ­პე­ტენ­ციაა...) ალ­ბა­თო­ბა; ას­ევე, იზ­რდე­ბა ძა­ლა­უფ­ლე­ბის გამ­ყა­რე­ბის/გაზ­რდის სურ­ვი­ლით სა­კუ­თა­რი უწყე­ბის უფ­რო მე­ტი ფუნ­ქცი­ებ­ით (მე­ტი ფუნ­ქცი­ებ­ის „დათ­რე­ვის“) აღ­ჭურ­ვის მცდე­ლო­ბა/სურ­ვი­ლი. ძლი­ერ­დე­ბა უწყე­ბებს შო­რის ფუნ­ქცი­ებ­ის დუბ­ლი­რე­ბი­სა და შე­სა­ბა­მი­სად, გა­უგ­ებ­არი სი­ტუ­აცი­ებ­ის ზრდის ალ­ბა­თო­ბა.

ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე კონ­კუ­რენ­ცი­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ჩარ­ჩო კა­ნო­ნით უნ­და გა­ნი­საზღვრე­ბა კონ­კუ­რენ­ცი­ის რე­გუ­ლი­რე­ბის ძი­რი­თა­დი დე­ბუ­ლე­ბე­ბი ყვე­ლა სექ­ტორ­ში და რო­მელ­თან შე­სა­ბა­მი­სო­ბა­შიც მო­ვა ყვე­ლა კონ­კრე­ტუ­ლი/სპე­ცი­ფი­კუ­რი კონ­კუ­რენ­ცი­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი დე­ბუ­ლე­ბა.

  1. ერ­ოვ­ნუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო­ებ­ის და­ფი­ნან­სე­ბის ძი­რი­თად წყა­როს რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რი შე­ად­გენს. კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის მი­ხედ­ვით, ყვე­ლა პი­რი, რო­მე­ლიც ახ­ორ­ცი­ელ­ებს ან აპ­ირ­ებს გა­ნა­ხორ­ცი­ელ­ოს საქ­მი­ან­ობა ერ­ოვ­ნუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნოს უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის სფე­რო­ში, ვალ­დე­ბუ­ლია გა­და­იხ­ად­ოს რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რი [7].

სა­ქარ­თვე­ლოს კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის სფე­რო­ში რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რის ოდ­ენ­ობაა ავ­ტო­რი­ზე­ბუ­ლი პი­რის მი­ერ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული და რე­გუ­ლი­რე­ბას დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბუ­ლი სა­ქონ­ლის (მომ­სა­ხუ­რე­ბის) მი­წო­დე­ბის ან/და შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი სა­მუ­შა­ოს მთლი­ანი ღი­რე­ბუ­ლე­ბის (დღგ-ის გა­რე­შე) 0,75 პრო­ცენ­ტი [5, მუხ­ლი 12, პუნ­ქტი 4].

მა­უწყებ­ლო­ბის სფე­რო­ში კი, რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რის ოდ­ენ­ობაა მა­უწყებ­ლის მი­ერ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული და რე­გუ­ლი­რე­ბას დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბუ­ლი სა­ქონ­ლის (მომ­სა­ხუ­რე­ბის) მი­წო­დე­ბის ან/და შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი სა­მუ­შა­ოს მთლი­ანი ღი­რე­ბუ­ლე­ბის (დღგ-ის გა­რე­შე) 0,5 პრო­ცენ­ტი [8, მუხ­ლი 12, პუნ­ქტი 5]. აქ­ვე უნ­და აღ­ინ­იშ­ნოს, რომ კო­მი­სია უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლია წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში დარ­ჩე­ნი­ლი ნაშ­თი მი­მარ­თოს სა­ხელ­მწი­ფო ბი­უჯ­ეტ­ში [5, მუხ­ლი 12, პუნ­ქტი 2].

სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის რე­გუ­ლი­რე­ბის სფე­რო­ში რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რი გა­ნი­საზღვრე­ბა „რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნის შე­სა­ბა­მი­სად. „...კო­მი­სია ყო­ვე­ლი წლის 15 სექ­ტემ­ბრი­სათ­ვის ლი­ცენ­ზი­ატ­ებ­ის­აგ­ან, იმ­პორ­ტი­ორ­ებ­ის­აგ­ან, ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის სა­ბი­თუ­მო მიმ­წო­დებ­ლე­ბი­სა და ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზის მიმ­წო­დებ­ლე­ბი­სა­გან მი­ღე­ბუ­ლი მო­მა­ვა­ლი წლის საქ­მი­ან­ობ­ის მო­ცუ­ლო­ბის პროგ­ნო­ზის სა­ფუძ­ველ­ზე ად­გენს რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სურს, რო­მე­ლიც უზ­რუნ­ველ­ყოფს კო­მი­სი­ის მო­მა­ვა­ლი სა­ბი­უჯ­ეტო წლი­სათ­ვის და­გეგ­მი­ლი ხარ­ჯე­ბის და­ფარ­ვას...“ [6, მუ­ლი 19, პუნ­ქტი 1].

მი­ზან­შე­უწ­ონ­ლად მიგ­ვაჩ­ნია, და­ფი­ნან­სე­ბის მსგავ­სი მო­დე­ლი. პი­რი არ­ეგ­ულ­ირ­ებს/აკ­ონ­ტრო­ლებს სფე­რო­ში მოქ­მედ სა­წარ­მო­ებს და აღ­ნიშ­ნუ­ლი კონ­ტრო­ლი­სათ­ვის და­ფი­ნან­სე­ბას/თან­ხას არ­თმევს კომ­პა­ნი­ებს, რო­მელ­საც აკ­ონ­ტრო­ლებს. მი­უხ­ედ­ავ­ად იმ­ისა, რომ ეს მსოფ­ლი­ოში ფარ­თოდ და­ნერ­გი­ლი პრაქ­ტი­კაა, ჩვე­ნი აზ­რით, არ­ას­წო­რია.

სა­წარ­მო იხ­დის კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით გან­საზღვრულ გა­და­სა­ხა­დებს სა­ხელ­მწი­ფო ბი­უჯ­ეტ­ში და მას­ზე და­კის­რე­ბუ­ლი ყო­ვე­ლი და­მა­ტე­ბი­თი გა­და­სა­ხა­დი და­მა­ტე­ბი­თი წნე­ხია. სის­ტე­მას ხდის ხის­ტს და არა­ეფ­ექ­ტურს, აუარ­ეს­ებს ბიზ­ნეს გა­რე­მოს და აქ­ვე­ით­ებს ბა­ზარ­ზე შეს­ვლის სტი­მულს. შე­სა­ბა­მი­სად ამ­ცი­რებს თა­ვი­სუ­ფა­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის მას­შტაბს.

თუ სა­ხელ­მწი­ფო თვლის, რომ კონ­კრე­ტულ სფე­რო­ში ეს­აჭ­ირო­ება მა­კონ­ტრო­ლე­ბე­ლი ორ­გა­ნო, იგი უნ­და და­აფ­ინ­ან­სოს სა­ხელ­მწი­ფო ბი­უჯ­ეტ­იდ­ან (კომ­პა­ნი­ები იხ­დი­ან გა­და­სა­ხა­დებს, მათ შო­რის, სა­ხელ­მწი­ფოს მი­ერ მსგავ­სი ფუნ­ქცი­ებ­ის გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­ათ­ვის). და­მა­ტე­ბი­თი სა­ფა­სუ­რე­ბის შე­მო­ღე­ბა, მი­თუ­მე­ტეს იმ პი­რე­ბი­სათ­ვის, ვი­საც აკ­ონ­ტრო­ლებ, მი­ზან­შე­უწ­ონ­ელი და არა­ეფ­ექ­ტი­ანია.

ას­ევე, ეს არ­აპ­ირ­და­პირ წნე­ხად აწ­ვე­ბა მომ­ხმა­რე­ბელს (არ­ადა, კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით, მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი კო­მი­სია - მომ­ხმა­რე­ბელ­თა უფ­ლე­ბე­ბის დაც­ვა­ზეა ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი, მი­სი ერთ-ერ­თი ძი­რი­თა­დი ფუნ­ქციაა), რად­გან რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რი ზრდის მომ­სა­ხუ­რე­ბის ღი­რე­ბუ­ლე­ბას.

ამ­ას­თან, ქმნის კო­რუფ­ცი­ის მა­ღალ რის­კს, რად­გან დი­დია სტი­მუ­ლი იმ­ისა, რომ კო­მი­სი­ამ მი­იღ­ოს რა­ოდ­ენ­ობ­რი­ვად უფ­რო მე­ტი სახ­სრე­ბი. მა­გა­ლი­თად, თუ ბა­ზარ­ზე ახ­ალი კომ­პა­ნი­ის შე­მოს­ვლის შემ­დეგ დი­დია ალ­ბა­თო­ბა, რომ ფა­სე­ბი გაიაფდეს და ბა­ზარ­ზე მო­თა­მა­შე კომ­პა­ნი­ებ­ის ბრუნ­ვა შემ­ცირ­დეს (გაიაფებული ფა­სის შე­დე­გად), იზ­რდე­ბა ალ­ბა­თო­ბა/სტი­მუ­ლი იმ­ისა, რომ კო­მი­სი­ამ მხა­რი არ და­უჭ­ირ­ოს მსგავ­სი მოვ­ლე­ნე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბას.

ას­ევე, არ­ას­წო­რად მიგ­ვაჩ­ნია წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში წარ­მოქ­მნი­ლი ნაშ­თის სა­ხელ­მწი­ფო ბი­უჯ­ეტ­ში დაბ­რუ­ნე­ბის უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა (ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის შე­სა­ხებ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნის მე-12 მუხ­ლი). თუ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ ორ­გა­ნოს წლის ბო­ლოს რჩე­ბა აუთ­ვი­სე­ბე­ლი სახ­სრე­ბი, ეს ნიშ­ნავს, რომ რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რი არ­ის სა­ჭი­რო­ზე მა­ღა­ლი. ტა­რი­ფი უნ­და იყ­ოს და­ან­გა­რი­შე­ბუ­ლი გო­ნივ­რუ­ლო­ბის პრინ­ცი­პით და უნ­და ამ­ოდი­ოდ­ეს მხო­ლოდ მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნოს ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ის­ათ­ვის აუც­ილ­ებ­ელი ხარ­ჯე­ბის სა­ჭი­რო­ებ­იდ­ან. თუ წლის ბო­ლოს ნაშ­თი რჩე­ბა, მა­შინ უნ­და შემ­ცირ­დეს შემ­დგო­მი წლის რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რი, რო­გორც ეს „ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნით არ­ის გან­საზღვრუ­ლი (მუხ­ლი 19).

ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, მი­ზან­შე­უწ­ონ­ლად მიგ­ვაჩ­ნია, მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო­ებ­ის­ათ­ვის და­ფი­ნან­სე­ბის წყა­როდ რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რის გან­საზღვრა. ეს კი­დევ უფ­რო მო­უქ­ნელს/ხის­ტს ხდის სის­ტე­მას, აზ­არ­ალ­ებს შე­სა­ბა­მის სფე­რო­ში ბიზ­ნეს­გა­რე­მოს და აქ­ვე­ით­ებს სა­ინ­ვეს­ტი­ციო მიმ­ზიდ­ვე­ლო­ბას; მა­ღა­ლია კო­რუფ­ცი­ის რის­კი; რე­გუ­ლი­რე­ბის გა­და­სა­ხა­დი წნე­ხად აწ­ვე­ბა, ას­ევე, მომ­ხმა­რე­ბელს.

  1. სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­სტი­ტუ­ცი­ითა (მუხ­ლი 26) და­უშ­ვე­ბე­ლია მო­ნო­პო­ლი­ური საქ­მი­ან­ობა, ხო­ლო ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის თა­ნახ­მად, და­უშ­ვე­ბე­ლია ბა­ზარ­ზე მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობა [5, მუხ­ლი 4, პუნ­ქტი 2, ქვე­პუნ­ქტი ბ.]. კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის მი­ხედ­ვით: აკ­რძა­ლუ­ლია მო­ნო­პო­ლი­ური საქ­მი­ან­ობა, გარ­და კა­ნო­ნით დაშ­ვე­ბუ­ლი შემ­თხვე­ვე­ბი­სა. მომ­ხმა­რე­ბელ­თა უფ­ლე­ბე­ბი და­ცუ­ლი უნ­და იქ­ნას კა­ნო­ნით.

უნ­და აღ­ინ­იშ­ნოს რომ, ამ­ერ­იკ­ული სა­მარ­თა­ლის პრაქ­ტი­კა­ში მო­ნო­პო­ლი­ური საქ­მი­ან­ობა გუ­ლის­ხმობს მდგო­მა­რე­ობ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბას. მი­უხ­ედ­ავ­ად აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სა, ჩვე­ნი აზ­რით, კონ­სტი­ტუ­ცი­ის ჩა­ნა­წე­რი ორ­აზ­რო­ვა­ნია და ქმნის გა­უგ­ებ­რო­ბას. მთე­ლი რი­გი ად­ამი­ან­ებ­ისა, აღ­ნიშ­ნულ ჩა­ნა­წერს აღ­იქ­ვამს, რო­გორც მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობ­ის მიღ­წე­ვას და არა, რო­გორც მდგო­მა­რე­ობ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბას. აქ­ვე უნ­და აღ­ინ­იშ­ნოს ის­იც, რომ ამ­ერ­იკ­ულ­ის­გან გან­სხვა­ვე­ბით, ქარ­თუ­ლი სა­მარ­თა­ლი არ არ­ის „პრე­ცე­დენ­ტუ­ლი“. შე­სა­ბა­მი­სად, მი­უხ­ედ­ავ­ად იმ­ისა, რომ კონ­კუ­რენ­ცი­ის სა­მარ­თა­ლი მეტ­ნაკ­ლე­ბად ზო­გად ჩარ­ჩოდ/პრე­ცე­დენ­ტუ­ლად ით­ვლე­ბა [წი­ნას­წარ გან­საზღვრა იმ­ისა, ესა თუ ის საქ­ცი­ელი და­ნა­შა­ულ­ად ით­ვლე­ბა თუ არა ძა­ლი­ან რთუ­ლია (ეკ­ონ­ომ­იკ­ური აგ­ენ­ტი გა­ნა­ჩე­ნის გა­მო­ტა­ნამ­დე ვერ ად­გენს დამ­ნა­შა­ვეა თუ არა)] და გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბე­ბის გა­მო­ტა­ნი­სას ძი­რი­თა­დად მსოფ­ლი­ოში არ­სე­ბულ პრაქ­ტი­კას და პრე­ცენ­დენ­ტებს ეყ­რდნო­ბა, მი­ზან­შე­უწ­ონ­ელია აღ­ნიშ­ნუ­ლი ჩა­ნა­წე­რის კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა­ში არ­სე­ბო­ბა.

უნ­და აღ­ინ­იშ­ნოს ის­იც, რომ ჩა­ნა­წე­რი წი­ნა­აღ­მდე­გობ­რივ ხა­სი­ათს ატ­არ­ებს. ანუ, ერ­თის მხრივ ვკრძა­ლავთ მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბას, მე­ორ­ეს მხრივ კი ვა­ზუს­ტებთ, თუ ეს კა­ნო­ნით არ არ­ის დაშ­ვე­ბუ­ლი. გა­უგ­ებ­არია რა­ტომ უნ­და იყ­ოს დაშ­ვე­ბუ­ლი კა­ნო­ნით მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბა? პა­სუ­ხი ცალ­სა­ხაა, მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბის გა­მო­ნაკ­ლი­სე­ბის გან­საზღვრა და­უშ­ვე­ბე­ლია.

ას­ევე, კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის მსოფ­ლი­ოში არ­სე­ბუ­ლი მო­წი­ნა­ვე პრაქ­ტი­კა მი­უთ­ით­ებს/აქ­ცენ­ტს აკ­ეთ­ებს არა მო­ნო­პო­ლი­ურ საქ­მი­ან­ობ­აზე, არ­ამ­ედ დო­მი­ნი­რე­ბუ­ლი მდგო­მა­რე­ობ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბა­ზე.

შე­სა­ბა­მი­სად, მი­ზან­შე­უწ­ონ­ლად მიგ­ვაჩ­ნია კონ­კუ­რენ­ცი­ის რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­კითხის კონ­სტი­ტუ­ცი­ით გან­საზღვრა (მი­თუ­მე­ტეს, რომ იქ­ვე მი­თი­თე­ბუ­ლია გა­მო­ნაკ­ლი­სი „გარ­და კა­ნო­ნით გან­საზღვრუ­ლი შემ­თხვე­ვე­ბი­სა“). 1. ეს სა­კითხი არ არ­ის კონ­სტი­ტუ­ცი­ის სპე­ცი­ფი­კა 2. იწ­ვევს გა­უგ­ებ­რო­ბა­სა და შიშს ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ აგ­ენ­ტებ­სა თუ პო­ტენ­ცი­ურ ინ­ვეს­ტო­რებ­ში (ჩა­ნა­სახ­ში­ვე ხაზს უს­ვამს ხე­ლი­სუ­ფა­ლი, რომ და­იწყებს ბიზ­ნე­სის კონ­ტროლს, რაც, ჩვე­ნი აზ­რით, მარ­თე­ბუ­ლი არ არ­ის).

რაც შე­ეხ­ება „ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნის მე-4 მუხ­ლის ჩა­ნა­წერს ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ქსე­ლე­ბით საქ­მი­ან­ობ­აში მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობ­ის და­უშ­ვებ­ლო­ბის შე­სა­ხებ (აღ­ნიშ­ნუ­ლი მიდ­გო­მის მომ­ხრე ძა­ლი­ან ბევ­რი ად­ამი­ანი გვხვდე­ბა დღეს მათ შო­რის აკ­ად­ემი­ურ წრე­ებ­ში) ცალ­სა­ხად გა­უმ­არ­თლე­ბე­ლია.

ამ­ას­თან, მი­ზან­შე­უწ­ონ­ელია, მე­წარ­მეს, რო­მელ­მაც თა­ვი­სი თავ­და­უზ­ოგ­ავი შრო­მით, ინ­ოვ­აცი­ური პრო­დუქ­ტე­ბის და­ნერ­გვით, მე­ნეჯ­მენ­ტის მა­ღა­ლი ხა­რის­ხის მიღ­წე­ვით და ა.შ. მი­აღ­წია მო­ნო­პო­ლი­ურ მდგო­მა­რე­ობ­ას (აქ ალ­ბათ, უფ­რო დო­მი­ნი­რე­ბუ­ლი მდგო­მა­რე­ობ­ის მიღ­წე­ვა უნ­და ვი­გუ­ლის­ხმოთ და არა მო­ნო­პო­ლი­ური, რად­გან მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობა სა­ქონ­ლის ურ­თი­ერ­თჩა­ნაც­ვლე­ბა­დო­ბის პრინ­ცი­პი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, რე­ალ­ურ ცხოვ­რე­ბა­ში ნაკ­ლე­ბად მიღ­წე­ვა­დია, ცალ­კე­ული, გა­მო­ნაკ­ლი­სი შემ­თხვე­ვე­ბის გარ­და), აიძ­ულო და­აქ­უც­მა­ცოს თა­ვი­სი ბიზ­ნე­სი. გა­უმ­არ­თლე­ბე­ლია, გა­უქ­რო სტი­მუ­ლი მე­წარ­მეს იყ­ოს ძა­ლი­ან წარ­მა­ტე­ბუ­ლი თა­ვი­სი საქ­მი­ან­ობ­ის სფე­რო­ში. გა­უგ­ებ­არია, პირს, რო­მელ­მაც თა­ვი­სი ყო­ჩა­ღო­ბის გა­მო მი­აღ­წია მო­ნო­პო­ლი­ურ მდგო­მა­რე­ობ­ას და პა­ტი­ოს­ნად აწ­არ­მო­ებს თა­ვის ბიზ­ნესს (ბო­რო­ტად არ იყ­ენ­ებს თა­ვის მო­ნო­პო­ლი­ურ მდგო­მა­რე­ობ­ას), რა­ტომ უნ­და აუკ­რძა­ლო საქ­მი­ან­ობა და მოს­თხო­ვო ბიზ­ნე­სის და­ქუც­მა­ცე­ბა. აღ­ნიშ­ნუ­ლი აქ­რობს ბიზ­ნე­სის გან­ვი­თა­რე­ბის სტი­მულს და უბ­იძ­გებს ეფ­ექ­ტურ/წარ­მა­ტე­ბულ მე­წარ­მე­ებს ბაზ­რი­დან გას­ვლი­სა­კენ. მა­გა­ლი­თად, კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის ბა­ზარ­ზე მო­თა­მა­შე რო­მე­ლი­მე კომ­პა­ნი­ამ თუ გა­მო­იგ­ონა მომ­სა­ხუ­რე­ბის მი­წო­დე­ბის ის­ეთი მე­თო­დი/ტექ­ნო­ლო­გია, რო­მე­ლიც მკვეთ­რად, პი­რო­ბი­თად სამ­ჯერ, აიაფ­ებს მის პრო­დუქ­ტს და მო­იპ­ოვა მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობა ბა­ზარ­ზე (იმ­ის გა­მო, რომ სხვა კომ­პა­ნი­ებ­ის საქ­მი­ან­ობ­ამ უბ­რა­ლოდ აზ­რი და­კარ­გა, წამ­გე­ბი­ანი გახ­და და გა­ვიდ­ნენ ბაზ­რი­დან), რა­ტომ უნ­და ავ­უკ­რძა­ლოთ საქ­მი­ან­ობა (რა სტი­მუ­ლი უნ­და ჰქონ­დეს კომ­პა­ნი­ას, რომ გააუმჯობესოს თა­ვი­სი პრო­დუქ­ტის/მომ­სა­ხუ­რე­ბის ხა­რის­ხი ისე, რომ იყ­ოს სა­უკ­ეთ­ესო ბა­ზარ­ზე; გა­იმ­არ­ჯვოს კონ­კუ­რენ­ცი­ულ ბრძო­ლა­ში). კომ­პა­ნი­ას, რო­მელ­მაც თა­ვი­სი შრო­მით, ყვე­ლა წე­სის დაც­ვით მი­აღ­წია მო­ნო­პო­ლი­ურ მდგო­მა­რე­ობ­ას, იხ­დის გა­და­სა­ხა­დებს და არ იყ­ენ­ებს ამ მდგო­მა­რე­ობ­ას ბო­რო­ტად, რა­ტომ უნ­და შე­უზღუ­დო ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ება, და­აქ­უც­მა­ცო ან და­აკ­ის­რო სან­ქცი­ები, გა­უგ­ებ­არია.

მი­თუ­მე­ტეს, მსოფ­ლიო დი­დი ხა­ნია მი­ვი­და იმ დას­კვნამ­დე, რომ ბა­ზარ­ზე მო­ნო­პო­ლი­ური ან დო­მი­ნი­რე­ბუ­ლი მდგო­მა­რე­ობა არ უნ­და აიკ­რძა­ლოს. უნ­და აიკ­რძა­ლოს დო­მი­ნი­რე­ბუ­ლი მდგო­მა­რე­ობ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბა. ანუ კონ­კუ­რენ­ცი­ის კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის მსოფ­ლი­ოს სა­უკ­ეთ­ესო პრაქ­ტი­კა უკ­ვე ით­ვა­ლის­წი­ნებს არა მო­ნო­პო­ლი­ური საქ­მი­ან­ობ­ის/მდგომ­რე­ობ­ის აკ­რძალ­ვას, არ­ამ­ედ დო­მი­ნი­რე­ბუ­ლი მდგო­მა­რე­ობ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბის აკ­რძალ­ვას.

ას­ევე გვინ­და აღ­ვნიშ­ნოთ, რომ კა­ნო­ნის ჩა­ნა­წე­რი წი­ნა­აღ­მდე­გობ­რი­ვი ხა­სი­ათ­ისაა: კა­ნო­ნის ჩა­ნა­წე­რის მი­ხედ­ვით ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის სფე­რო­ში საქ­მი­ან­ობ­ის ერთ-ერთ მი­ზანს „ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ქსე­ლე­ბით საქ­მი­ან­ობ­აში მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობ­ის და­უშ­ვებ­ლო­ბა და მომ­სა­ხუ­რე­ბის ბაზ­რის ლი­ბე­რა­ლი­ზა­ცია“ წარ­მო­ად­გენს [5, მუხ­ლი 4 პუნ­ქტი 2. ქვე­პუნ­ქტი ბ.]. ანუ ერ­თის მხრივ იკ­რძა­ლე­ბა მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობა, მე­ორ­ეს მხრივ კი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის ლი­ბე­რა­ლი­ზა­ცი­ის მოთხოვ­ნაა. აღ­ნიშ­ნუ­ლი მიდ­გო­მა ქმნის გა­უგ­ებ­რო­ბას, თუ კა­ნო­ნი ლი­ბე­რა­ლი­ზა­ცი­ის­კენ მი­დის, წე­სი­ერ მო­ნო­პო­ლის­ტს რა­ტომ უნ­და აუკ­რძა­ლო მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობა (უკ­იდ­ურ­ეს­ად გა­ამ­კაც­რო რე­გუ­ლა­ცია) ბუნ­დო­ვა­ნია.

ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, მი­ზან­შე­წო­ნი­ლად მიგ­ვაჩ­ნია: 1. გა­უქ­მდეს კონ­სტი­ტუ­ცი­ის 26-ე მუხ­ლის ჩა­ნა­წე­რი, რო­მე­ლიც მო­იც­ავს მო­ნო­პო­ლი­ური საქ­მი­ან­ობ­ის აკ­რძალ­ვის მოთხოვ­ნას. 2. კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით აიკ­რძა­ლოს არა მო­ნო­პო­ლი­ური საქ­მი­ან­ობა, არ­ამ­ედ დო­მი­ნი­რე­ბუ­ლი მდგო­მა­რე­ობ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბა. 3. გა­იმ­არ­თოს მსჯე­ლო­ბა კონ­კუ­რენ­ცი­ის კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის შემ­დგო­მი ლი­ბე­რა­ლი­ზა­ცი­ის­ათ­ვის (და არა და­მა­ტე­ბი­თი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი დე­ბუ­ლე­ბე­ბის შე­მო­ღე­ბი­სა და კი­დევ უფ­რო გამ­კაც­რე­ბი­სათ­ვის) და აღ­ნი­შუ­ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბით და­იხ­ვე­წოს კონ­კუ­რენ­ცი­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა.

4.1 მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი სა­ბაზ­რო ძა­ლა­უფ­ლე­ბის მქო­ნე ავ­ტო­რი­ზე­ბუ­ლი პი­რე­ბის­თვის სპე­ცი­ფი­კუ­რი ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბის და­კის­რე­ბის უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბა. კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის მი­ხედ­ვით, თუ მომ­სა­ხუ­რე­ბის ბაზ­რის შე­სა­ბა­მი­სი სეგ­მენ­ტის კვლე­ვი­სა და ან­ალ­იზ­ის ჩა­ტა­რე­ბის შე­დე­გად, კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო და­ად­გენს, რომ ერთ ან რამ­დე­ნი­მე ავ­ტო­რი­ზე­ბულ პირს აქ­ვს ერ­თობ­ლი­ვი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი სა­ბაზ­რო ძა­ლა­უფ­ლე­ბა, იგი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი სა­ბაზ­რო ძა­ლა­უფ­ლე­ბის ხა­სი­ათ­იდ­ან გა­მომ­დი­ნა­რე, გან­საზღვრავს აღ­ნიშ­ნუ­ლი პი­რე­ბის­თვის და­კის­რე­ბულ სპე­ცი­ფი­კურ ვალ­დე­ბუ­ლე­ბებს (მაგ. ინ­ფორ­მა­ცი­ის გამ­ჭვირ­ვა­ლო­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა; დის­კრი­მი­ნა­ცი­ის აკ­რძალ­ვის ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა; და­ნა­ხარ­ჯე­ბი­სა და შე­მო­სავ­ლე­ბის გან­ცალ­კე­ვე­ბუ­ლად აღ­რიცხვის ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა, კო­მი­სი­ის მი­ერ დამ­ტკი­ცე­ბუ­ლი მე­თო­დო­ლო­გი­ური წე­სე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად; ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ქსე­ლის შე­სა­ბა­მის ელ­ემ­ენ­ტებ­თან დაშ­ვე­ბის ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა; სა­ტა­რი­ფო რე­გუ­ლი­რე­ბი­სა და ხარ­ჯთაღ­რიცხვის ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა) [5, თა­ვი V].

რო­გორც ზე­მოთ აღ­ვნიშ­ნეთ, მსგავ­სი მიდ­გო­მა მკვეთ­რად აუარ­ეს­ებს ბიზ­ნეს­გა­რე­მოს და მი­მარ­თუ­ლია ეფ­ექ­ტუ­რი/ყო­ჩა­ღი მე­წარ­მე­ებ­ის დას­ჯი­სა­კენ. თუ პი­რი კარ­გად შრო­მობს და სხვა, ბა­ზარ­ზე მოქ­მედ, კომ­პა­ნი­ებ­თან შე­და­რე­ბით უფ­რო ეფ­ექ­ტუ­რი და ნა­ყო­ფი­ერია, რის შე­დე­გა­დაც ბა­ზარ­ზე დო­მი­ნან­ტურ მდგო­მა­რე­ობ­ას აღ­წევს, ის­ჯე­ბა. ანუ, შე­საძ­ლე­ბე­ლია მი­სი ეფ­ექ­ტი­ან­ობ­ის გა­მო მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ­მა კო­მი­სი­ამ და­აკ­ის­როს და­მა­ტე­ბი­თი სპე­ცი­ფი­კუ­რი ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბი, რა­თა უკ­ეთ აკ­ონ­ტრო­ლოს იგი.

აღ­ნიშ­ნუ­ლი კი­დევ უფ­რო აფ­რთხობს ბიზ­ნესს და ქმნის შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას, რომ სა­ხელ­მწი­ფო ყვე­ლა ფე­ხის ნა­ბიჯ­ზე დაგ­დევს და გა­კონ­ტრო­ლებს, რაც ინ­ვეს­ტი­ცი­ებ­ის მო­ზიდ­ვის და ახ­ალი, მსხვი­ლი ბიზ­ნე­სის წა­მოწყე­ბის სურ­ვი­ლის გაქ­რო­ბას იწ­ვევს; ზრდის რის­კს, რომ სა­ხელ­მწი­ფოს­გან ან კერ­ძო ჩი­ნოვ­ნი­კე­ბი­სა­გან მი­ღე­ბუ­ლი გა­რან­ტი­ებ­ის (მათ­თან გა­რი­გე­ბის) გა­რე­შე არ წა­მო­იწყო ან გა­ნა­ვი­თა­რო ბიზ­ნე­სი.

ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, მი­ზან­შე­წო­ნი­ლია, მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობ­ის და­უშ­ვებ­ლო­ბი­სა და ბა­ზარ­ზე დო­მი­ნან­ტუ­რი მდგო­მა­რე­ობ­ის მქო­ნე ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­ათ­ვის და­მა­ტე­ბი­თი სპე­ცი­ფი­კუ­რი ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბის და­კის­რე­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი მაქ­სი­მა­ლუ­რად იქ­ნას გა­მო­რიცხუ­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით.

  1. რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში მოქ­მე­დებს ტა­რი­ფე­ბის დად­გე­ნი­სა და სის­ტე­მა­ში ჩარ­თვის რე­გუ­ლა­ცი­ები (ლი­ცენ­ზი­ები), რაც ზღუ­დავს კონ­კუ­რენ­ცი­ას. რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში ტა­რი­ფე­ბი და სის­ტე­მა­ში ჩარ­თვის რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის დგინ­დე­ბა შე­სა­ბა­მი­სი კა­ნო­ნის სა­ფუძ­ველ­ზე მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნოს ში­და ნორ­მა­ტი­ული აქ­ტით/გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბით. მაგ. „ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის ტა­რი­ფე­ბის გა­ან­გა­რი­შე­ბის მე­თო­დო­ლო­გი­ებ­ის დამ­ტკი­ცე­ბის შე­სა­ხებ“ (სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის დად­გე­ნი­ლე­ბა №14, 2014 წლის 30 ივ­ლი­სი), „წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის ტა­რი­ფე­ბის გა­ან­გა­რი­შე­ბის მე­თო­დო­ლო­გი­ის დამ­ტკი­ცე­ბის შე­სა­ხე“ (სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის დად­გე­ნი­ლე­ბა № 21 2017 წლის 10 აგ­ვის­ტო), „ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზის ტა­რი­ფე­ბის გა­ან­გა­რი­შე­ბის მე­თო­დო­ლო­გი­ის დამ­ტკი­ცე­ბის შე­სა­ხებ“ (სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის დად­გე­ნი­ლე­ბა №33 2014 წლის 25 დე­კემ­ბე­რი), სა­ქარ­თვე­ლოს კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბა/კვლე­ვა (მი­ღე­ბუ­ლია 2011 წლის 25 იან­ვარს) [134] „მოძ­რა­ვი სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ქსე­ლის ოპ­ერ­ატ­ორ­ის ძი­რი­თა­დი ქსე­ლის სა­კო­მუ­ტა­ციო ტერ­მი­ნა­ლურ ელ­ემ­ენ­ტებ­თან დაშ­ვე­ბი­სა და ურ­თი­ერ­თჩარ­თვის (სა­ტე­ლე­ფო­ნო ზა­რე­ბის წა­მოწყე­ბის/ დას­რუ­ლე­ბის) სა­ბი­თუ­მო ბაზ­რის შე­სა­ბა­მის სეგ­მენ­ტებ­ზე კონ­კუ­რენ­ცი­ის კვლე­ვი­სა და ან­ალ­იზ­ის შე­დე­გე­ბის შე­სა­ხებ”

გვინ­და აღ­ვნიშ­ნოთ, რომ ეს მე­თო­დი ფარ­თოდ აპ­რო­ბი­რე­ბუ­ლი და და­ნერ­გი­ლია მსოფ­ლი­ოს წამ­ყვან ქვეყ­ნებ­ში და კარგ პრაქ­ტი­კად ით­ვლე­ბა. გა­მომ­დი­ნა­რე იქ­იდ­ან, რომ რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ური სფე­რო­ებ­ში შეზღუ­დუ­ლია ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ აგ­ენ­ტთა რა­ოდ­ენ­ობა, ბუ­ნებ­რი­ვად არ­სე­ბობს დო­მი­ნან­ტი/მო­ნო­პო­ლი­ური კომ­პა­ნი­ები და ალ­ბა­თო­ბა იმ­ისა, რომ თა­ვი­სუ­ფა­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის პი­რო­ბე­ბი შე­იზღუ­დოს ძა­ლი­ან მა­ღა­ლია (კომ­პა­ნი­ებ­ის მი­ერ დო­მი­ნან­ტუ­რი/მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობ­ის ბო­რო­ტად გა­მო­ყე­ნე­ბის ალ­ბა­თო­ბა მა­ღა­ლია). მიჩ­ნე­ულია/მი­ღე­ბუ­ლი პრაქ­ტი­კაა, რომ სა­ხელ­მწი­ფომ უნ­და შექ­მნას ბა­ზარ­ზე თა­ვი­სუ­ფა­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის პი­რო­ბე­ბი (თით­ქოს ბა­ზარ­ზე ოპ­ერ­ირ­ებ­ადი კომ­პა­ნი­ები მოქ­მე­დე­ბენ თა­ვი­სუ­ფალ კონ­კუ­რენ­ტულ პი­რო­ბებ­ში). შე­სა­ბა­მი­სად, სა­ხელ­წმი­ფო იყ­ენ­ებს ის­ეთ რე­გუ­ლი­რე­ბის მე­ქა­ნიზ­მებს რო­გო­რი­ცაა, სის­ტე­მა­ში ჩარ­თვის/ბა­ზარ­ზე შეს­ვლის ლი­ცენ­ზი­ები; სა­ცა­ლო და სა­ბი­თუ­მო ფა­სე­ბის ზღვრუ­ლი ოდ­ენ­ობ­ებ­ის დად­გე­ნა; ბა­ზარ­ზე ოპ­ერ­ირ­ებ­ადი კომ­პა­ნი­ებ­ის ურ­თი­ერთ ჩარ­თვის ტა­რი­ფე­ბის დად­გე­ნა; სის­ტე­მით სარ­გებ­ლო­ბა­ზე (იგ­ულ­ის­ხმე­ბა გამ­ტა­რი/გა­დამ­ცე­მი სა­შუ­ალ­ებ­ები ელ­ექ­ტრო, წყლის და ა.შ.) უარ­ის თქმი­სა და გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი პი­რო­ბე­ბის და­წე­სე­ბის შეზღუდ­ვა და ა.შ.

რე­ალ­ურ­ად, შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ აღ­ნიშ­ნუ­ლი პო­ლი­ტი­კით სა­ხელ­მწი­ფო ზღუ­დავს კონ­კუ­რენ­ცი­ას ბა­ზარ­ზე და ხელს უშ­ლის/აფ­ერ­ხებს სის­ტე­მის გან­ვი­თა­რე­ბას. მათ შო­რის აფ­ერ­ხებს ბა­ზარ­ზე მეც­ნი­ერ­ებ­ატ­ევ­ადი პრო­დუქ­ცი­ის შექ­მნი­სა და და­ნერ­გვის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას. ნაც­ვლად იმ­ისა, რომ სა­ხელ­წმი­ფო პო­ლი­ტი­კა მი­მარ­თუ­ლი იყ­ოს სის­ტე­მა­ში მიმ­ზიდ­ვე­ლი ეკ­ონ­ომ­იკ­ური გა­რე­მოს შექ­მნი­სა­კენ, რა­თა, რაც შე­იძ­ლე­ბა მე­ტი პროგ­რე­სუ­ლი და ეფ­ექ­ტი­ანი კომ­პა­ნია იქ­ნას შე­სუ­ლი ბა­ზარ­ზე. ით­ვლე­ბა, რომ ბა­ზარ­ზე ბევ­რი კომ­პა­ნი­ის (დად­გე­ნილ ზღვარ­ზე მე­ტი რა­ოდ­ენ­ობ­ის კომ­პა­ნი­ის) არ­სე­ბო­ბა გა­უმ­არ­თლე­ბე­ლია, რო­გორც ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ­ად ისე უს­აფ­რთხო­ებ­იდ­ან გა­მომ­დი­ნა­რე და აწ­ეს­ებს თა­მა­შის წე­სებს. შე­სა­ბა­მი­სად, თუ სა­ხელ­მწი­ფომ არ და­ავ­ალა სის­ტე­მა­ში ჩარ­თულ კომ­პა­ნი­ებს რა­იმე ახ­ალი ინ­ოვ­აცი­ური პრო­დუქ­ტის ან მომ­სა­ხუ­რე­ბის შექ­მნა/და­ნერ­გვა, მო­ტი­ვა­ცია იმ­ისა, რომ ბა­ზარ­ზე მო­თა­მა­შე კომ­პა­ნი­ები გან­ვი­თარ­დნენ ძა­ლი­ან და­ბა­ლია. (მაგ. მხო­ლოდ სა­ხელ­მწი­ფო და­ვა­ლე­ბის შე­დეგ და­უშ­ვეს კომ­პა­ნი­ებ­მა ერ­თმა­ნე­თის ნომ­რე­ბი თა­ვი­ანთ ქსე­ლებ­ში ნომ­რის შე­უც­ვლე­ლად ჩარ­თვის (ნომ­რე­ბის პორ­ტა­ბე­ლუ­რო­ბის) შე­საძ­ლებ­ლო­ბა [20]).

ით­ვლე­ბა, რომ, თუ სა­ხელ­მწი­ფომ არ მის­ცა აღ­ნიშ­ნულ სექ­ტო­რებ­ში ბიძ­გი უკ­ეთ­ესი პრო­დუქ­ტი­სა და მომ­სა­ხუ­რე­ბის და­ნერ­გვას, კომ­პა­ნი­ებს არ აქ­ვთ მსგავ­სის გა­კე­თე­ბის მო­ტი­ვა­ცია; კომ­პა­ნი­ები რე­გუ­ლი­რე­ბად სექ­ტო­რებ­ში ის­ედ­აც მა­ღალ/გა­რან­ტი­რე­ბულ მო­გე­ბას იღ­ებ­ენ და არ აინ­ტე­რე­სებთ გან­ვი­თა­რე­ბა. სი­ნამ­დვი­ლე­ში კი ამ­ას სწო­რედ სა­ხელ­მწი­ფო პო­ლი­ტი­კა უწყობს ხელს.

მა­ინც რო­გორ ხდე­ბა ეს:

  1. კომ­პა­ნი­ამ რომ მო­ინ­დო­მოს არ­სე­ბუ­ლი ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის მა­გივ­რად შექ­მნას თა­ვი­სი მათ შო­რის ლო­კა­ლუ­რი ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა (მა­გა­ლი­თად შექ­მნას ელ­ექ­ტრო­გა­დამ­ცე­მი, კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბის ან წყლის სის­ტე­მა რო­გორც გლო­ბა­ლუ­რად ისე ლო­კა­ლუ­რად - მაგ. მხო­ლოდ რო­მე­ლი­მე რაიონის დო­ნე­ზე ბიზ­ნე­სის შემ­დგო­მი გან­ვი­თა­რე­ბის მიზ­ნით) შე­ეჯ­ახ­ება ბი­ურ­ოკ­რა­ტი­ულ მან­ქა­ნას, რო­მე­ლიც არ მის­ცემს მას აღ­ნიშ­ნუ­ლის გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის სა­შუ­ალ­ებ­ას.

შე­სა­ბა­მი­სად, ყვე­ლა მო­თა­მა­შე იძ­ულ­ებ­ულია ის­არ­გებ­ლოს მხო­ლოდ არ­სე­ბუ­ლი ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რით რაც ზღუ­დავს კონ­კუ­რენ­ცი­ას და აქ­ცევს ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი მიდ­გო­მის გა­მარ­თლე­ბის მსხვერ­პლად (ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა მორ­გე­ბუ­ლია პი­რო­ბი­თად მხო­ლოდ სამ კომ­პა­ნი­აზე. მე­ოთხეს არ­სე­ბო­ბა გა­უმ­არ­თლე­ბე­ლია და ამ სამს რე­გუ­ლა­ცი­ები ჭირ­დე­ბა რა­თა არ და­იჩ­აგ­როს მომ­ხმა­რე­ბე­ლი/ბა­ზარ­ზე არ და­ირ­ღვეს კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი პი­რო­ბე­ბი).

ეს ამ­ცი­რებს სა­ხელ­მწი­ფო პო­ლი­ტი­კის მოქ­ნი­ლო­ბის ხა­რის­ხს. ნაც­ვლად იმ­ისა, რომ სა­ხელ­მწი­ფო ფიქ­რობ­დეს ბუ­ნებ­რი­ვად შემ­ქნას ბა­ზარ­ზე კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი პი­რო­ბე­ბი, მი­სი პო­ლი­ტი­კა ფო­კუ­სი­რე­ბუ­ლია კონ­კრე­ტუ­ლი ფორ­მუ­ლე­ბის დახ­ვე­წა­ზე რომ­ლის სა­შუ­ალ­ებ­ით უფ­რო ეფ­ექ­ტი­ან­ად ხდე­ბა ბაზ­რის კვლე­ვა; ურ­თი­ერ­თჩარ­თვის, სა­ბი­თუ­მო და სა­ცა­ლო ტა­რი­ფე­ბის დად­გე­ნა და ა.შ. შე­სა­ბა­მი­სად სის­ტე­მა ექ­ცე­ვა ეკ­ონ­ომ­ეტ­რი­კუ­ლი/ფორ­მუ­ლე­ბის შე­მუ­შა­ვე­ბი­სა და დახ­ვე­წის ჩარ­ჩო­ში, რაც კი­დევ უფ­რო აშ­ორ­ებს მას რე­ალ­ური ბა­ზა­რის­გან - ბა­ზარ­ზე რე­ალ­ურ­ად არ­სე­ბულ/შე­საძ­ლე­ბელ კონ­კუ­რენ­ცი­ის­გან.

  1. სა­ხელ­მწი­ფო, კომ­პა­ნი­ებს უწ­ეს­ებს ურ­თი­ერთ ჩარ­თვის ტა­რი­ფე­ბის ზე­და ზღვრებს რაც გა­უგ­ებ­არია და კი­დევ უფ­რო ზღუ­დავს კონ­კუ­რენ­ცი­ას.

ანუ იმ­ის ში­შით, რომ ბა­ზარ­ზე ოპ­ერ­ირ­ებ­ად­მა კომ­პა­ნი­ამ მე­ორე კომ­პა­ნი­ას არ და­იწ­ეს­ოს „ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ­ად გა­უმ­არ­თლე­ბე­ლი (მათ შო­რის დის­კრი­მი­ნა­ცი­ული სხვა­დას­ხვა კომ­პა­ნი­ებს სხვა­დას­ხვა) ფა­სი“ მი­სი ქსე­ლით სარ­გებ­ლო­ბი­სა თუ ქსელ­ში შე­სას­ვლე­ლად ით­ვლე­ბა, რომ სა­ხელ­მწი­ფო უნ­და ჩა­ერი­ოს პრო­ცეს­ში.

აღ­ნიშ­ნუ­ლი მიდ­გო­მა ბუნ­დო­ვა­ნია და უფ­რო მე­ტად ზღუ­დავს კონ­კუ­რენ­ცი­ასა და ბაზ­რის გან­ვი­თა­რე­ბას. იგი აქ­რობს კომ­პა­ნი­ებ­ის გან­ვი­თა­რე­ბი­სა და კონ­კუ­რენ­ცი­ულ­ად მდგრად კომ­პა­ნი­ად ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის სურ­ვილს.

და­ვუშ­ვათ რომ ბა­ზარ­ზე ოპ­ერ­ირ­ებს კომ­პა­ნია, რო­მელ­შიც ჩარ­თუ­ლია მომ­ხმა­რე­ბელ­თა უმ­რავ­ლე­სო­ბა. ეს კომ­პა­ნია დო­მი­ნან­ტია ბა­ზარ­ზე და ცდი­ლობს ბა­ზარ­ზე არ შე­მო­უშ­ვას სხვა კომ­პა­ნია და მი­იღ­ოს მაქ­სი­მა­ლუ­რი მო­გე­ბა. ამ­იტ­ომ ის კონ­კუ­რენტ კომ­პა­ნი­ებს უწ­ეს­ებს მის ქსელ­ში შეს­ვლის, ჩარ­თვის მა­ღალ ტა­რიფს რა­თა კონ­კუ­რენტ კომ­პა­ნი­ას გა­უძ­ვირ­დეს მომ­სა­ხუ­რე­ბა და ფა­სი. ეს აღ­იქ­მე­ბა სა­ხელ­მწი­ფო ჩა­რე­ვის არ­გუ­მენ­ტად [თუმ­ცა დაშ­ვე­ბა თე­ორი­ულია და თუ სა­ხელ­მწი­ფო არ ჩა­ერ­ევა ან არ­ას­წო­რად არ ჩა­ერ­ევა, (მა­გა­ლი­თად ლი­ცენ­ზი­ას მის­ცემს მხო­ლოდ ერთ ან ორ კომ­პა­ნი­ას, შე­უქ­მნის სა­გა­და­სა­ხა­დო ან სა­ტა­რი­ფო შე­ღა­ვა­თებს და ა.შ.) ნე­ბის­მი­ერ კონ­კუ­რენ­ტუ­ლად შეზღუ­დულ ბა­ზარ­ზე იმ­ის ალ­ბა­თო­ბა, რომ ერ­თი კომ­პა­ნია ფლობ­დეს მომ­ხმა­რე­ბელ­თა სრულ უმ­რავ­ლე­სო­ბას ძა­ლი­ან მცი­რეა]. ჩვენ ვთვლით, რომ სწო­რედ აღ­ნი­შუ­ლი მოვ­ლე­ნა ამ­ძაფ­რებს კონ­კუ­რენ­ცი­ულ ბრძო­ლას ბა­ზარ­ზე და ქმნის უფ­რო ძლი­ერი და კონ­კუ­რენ­ტუ­ლად მყა­რი კომ­პა­ნი­ებ­ის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის/ ბა­ზარ­ზე შეს­ვლის სტი­მულს (ეს მოვ­ლე­ნა არ სა­ჭი­რო­ებს სა­ხელ­მწი­ფოს მხრი­დან ჩა­რე­ვას).

კერ­ძოდ, მომ­ხმა­რე­ბე­ლი, რო­მე­ლიც ამა თუ იმ კომ­პა­ნი­ის მომ­სა­ხუ­რე­ბით სარ­გებ­ლობს ყო­ველ­თვის ცდი­ლობს უკ­ეთ­ესი მომ­სა­ხუ­რე­ბა მი­იღ­ოს რაც შე­იძ­ლე­ბა და­ბალ ფა­სად. მი­უხ­ედ­ავ­ად იმ­ისა, რომ დო­მი­ნან­ტი კომ­პა­ნი­ას შე­იძ­ლე­ბა ფლობ­დეს მომ­ხმა­რე­ბელ­თა უმ­რავ­ლე­სო­ბას და აწ­ეს­ებ­დეს მის ქსელ­ში ჩარ­თვის მა­ღალ ტა­რიფს, კონ­კუ­რენ­ტი კომ­პა­ნია ეც­დე­ბა მომ­ხმა­რებ­ლის სხვა უკ­ეთ­ესი პი­რო­ბე­ბის შე­თა­ვა­ზე­ბით გად­მო­ბი­რე­ბას (მაგ. მის ქსელ­ში უფ­რო მცი­რე ფა­სის შე­თა­ვა­ზე­ბა; მომ­სა­ხუ­რე­ბის მი­ღე­ბის უფ­რო მა­ღა­ლი ხა­რის­ხი, მცი­რე დრო და მდგრა­დო­ბა; ინ­ოვ­აცი­ური პრო­დუქ­ტის შე­თა­ვა­ზე­ბა, რო­მე­ლიც მკვეთ­რად ამ­აღ­ლებს ხა­რის­ხს აიოლ­ებს და აიაფ­ებს პრო­დუქ­ტს და ა.შ.). დო­მი­ნან­ტი კომ­პა­ნი­ის უპ­ირ­ატ­ესი მდგო­მა­რე­ობ­ის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა ბა­ზარ­ზე (თუ იგი მუდ­მი­ვად არ ეც­დე­ბა ხა­რის­ხის ზრდა­სა და პრო­დუქ­ტის ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ­ად გა­მარ­თლე­ბუ­ლი ფა­სის და­წე­სე­ბას) დრო­ებ­ითია. ამ მდგო­მა­რე­ობ­ის დი­დი ხნით შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა (თუ სა­ხელ­მწი­ფოს­გან ექ­სკლუ­ზი­ური პი­რო­ბე­ბით არ სარ­გებ­ლობს კომ­პა­ნია) ზე­მო­გე­ბი­სა თუ ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ­ად არ­აკ­ონ­კუ­რენ­ტუ­ლი პი­რო­ბე­ბის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის პი­რო­ბებ­ში შე­უძ­ლე­ბე­ლია. მი­უხ­ედ­ავ­ად იმ­ისა, რომ შეზღუ­დუ­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის ბა­ზარ­ზე ოპ­ერ­ირ­ებს, იგი და­კარ­გავს მომ­ხმა­რე­ბელს რად­გან კონ­კუ­რენ­ტი კომ­პა­ნი­ები შე­თა­ვა­ზე­ბენ უკ­ეთ­ეს პი­რო­ბებს და მომ­ხმა­რე­ბე­ლი ეტ­აპ­ობ­რი­ვად გა­და­ინ­აც­ვლებს კონ­კუ­რენტ კომ­პა­ნი­ებ­ში.

  1. სა­ხელ­მწი­ფო კომ­პა­ნი­ებს უწ­ეს­ებს სა­ბი­თუ­მო და სა­ცა­ლო ფა­სის ზე­და ზღვრებს. რაც კი­დევ უფ­რო ზღუ­დავს კონ­კუ­რენ­ცი­ას და ამ­ცი­რებს კონ­კუ­რენ­ცი­ის გან­ვი­თა­რე­ბის სტი­მულს. შეზღუ­დულ ჩარ­ჩო­ებ­ში გა­დაჰ­ყავს კონ­კუ­რენ­ცი­ის გან­ვი­თა­რე­ბის ბუ­ნებ­რი­ვი სტი­მუ­ლე­ბი.

აღ­ნიშ­ნუ­ლი რე­გუ­ლა­ცი­ის შე­მო­ღე­ბის აუც­ილ­ებ­ლო­ბა გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია შემ­დე­გი არ­გუ­მენ­ტით: გა­მომ­დი­ნა­რე იქ­იდ­ან, რომ კომ­პა­ნი­ები ბა­ზარ­ზე არი­ან დო­მი­ნან­ტურ მდგო­მა­რე­ობ­აში არ შე­ვიდ­ნენ ერ­თმა­ნეთ­თან კარ­ტე­ლურ გა­რი­გე­ბა­ში და მაქ­სი­მა­ლუ­რი მო­გე­ბის მი­ღე­ბის მიზ­ნით არ გა­ზარ­დონ ფა­სი არა­ად­ეკ­ვა­ტუ­რად (არ და­აწ­ეს­ონ „ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ­ად გა­უმ­არ­თლე­ბე­ლი ფა­სი“).

რე­ალ­ურ­ად ეს მიდ­გო­მა კი­დევ უფ­რო ზღუ­დავს კონ­კუ­რენ­ცი­ას ბა­ზარ­ზე და ამ­ცი­რებს სის­ტე­მის გან­ვი­თა­რე­ბის (მათ შო­რის კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის) სტი­მულს. კერ­ძოდ: 1. მა­ღა­ლი ფა­სის და­წე­სე­ბას აქ­ვს თა­ვი­სი ზღვა­რი, იგი შე­იძ­ლე­ბა გა­იზ­არ­დოს იქ­ამ­დე სა­ნამ მომ­ხმა­რე­ბე­ლი გა­დახ­დი­სუ­ნა­რი­ანია. ანუ ვერ გას­ცდე­ბა მომ­ხმა­რებ­ლის შე­საძ­ლებ­ლო­ბის ზღვარს. რაც უფ­რო მე­ტი მომ­ხმა­რე­ბე­ლია ბა­ზარ­ზე მით მე­ტია მო­გე­ბის გაზ­რდის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა (მე­ტი მო­გე­ბის მი­ღე­ბის შან­სი), შე­სა­ბა­მი­სად, კომ­პა­ნი­ის მი­ზა­ნი რაც შე­იძ­ლე­ბა მე­ტი ფა­სის და­წე­სე­ბა კი არ არ­ის, არ­ამ­ედ ფა­სის იქ­ამ­დე გაზ­რდა სა­ნამ შე­საძ­ლე­ბე­ლი იქ­ნე­ბა რაც შე­იძ­ლე­ბა მე­ტი მომ­ხმა­რე­ბე­ლი ჰყავ­დეს (ფა­სე­ბის იმ ზღვრამ­დე გან­საზღვრა რო­მე­ლიც მას ძი­რი­თად მომ­ხმა­რე­ბელს არ და­აკ­არ­გვი­ნებს). 2. კომ­პა­ნი­ის მი­ერ მა­ღა­ლი ფა­სის და­წე­სე­ბა/მო­გე­ბის ზრდა, იწ­ვევს ბა­ზარ­ზე არ­სე­ბუ­ლი თა­ვი­სუ­ფა­ლი კა­პი­ტა­ლის მი­მარ­თვას ამ სექ­ტო­რი­სა­კენ (იქ­ით სა­დაც მე­ტი მო­გე­ბის მი­ღე­ბის შან­სია). ანუ, პი­რო­ბი­თად, დღეს თუ მო­ბი­ლურ ბა­ზარ­ზე ოპ­ერ­ირ­ებს სა­მი კომ­პა­ნია, ფა­სე­ბის ზრდის შემ­თხვე­ვა­ში გაჩ­ნდე­ბა ბა­ზარ­ზე და­მა­ტე­ბი­თი კომ­პა­ნი­ებ­ის შეს­ვლის სურ­ვი­ლი. უფ­რო მე­ტიც, შე­იძ­ლე­ბა გაჩ­ნდეს ბა­ზარ­ზე ის­ეთი კომ­პა­ნი­ებ­ის შეს­ვლის სურ­ვი­ლი, რო­მე­ლიც მზად არ­ის არ­სე­ბუ­ლი ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის პა­რა­ლე­ლუ­რად თა­ვი­სი ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა გა­აკ­ეთ­ოს (მათ შო­რის, მა­გა­ლი­თად, ფი­ჭუ­რი სის­ტე­მის მა­გივ­რად, და­ნერ­გონ მო­ბი­ლუ­რი მომ­სა­ხუ­რე­ბა რა­დიო სიხ­ში­რე­ებ­ზე, რო­მე­ლიც უფ­რო უს­აფ­რთხოა ჯან­მრთე­ლო­ბის­თვის) სექ­ტორ­ში. დღე­ვან­დე­ლი მიდ­გო­მით კი აღ­ნიშ­ნუ­ლის გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის სურ­ვი­ლი და­კარ­გუ­ლი აქ­ვს რო­გორც კერ­ძო სექ­ტორს ისე სა­ხელ­მწი­ფოს (სტი­მუ­ლი რომ მსგავ­სი კომ­პა­ნი­ებ­ის მო­სა­ზი­დი გა­რე­მო შექ­მნას ბა­ზარ­ზე). 3. და­წე­სე­ბუ­ლი ზე­და ზღვა­რი უზღუ­დავს კომ­პა­ნი­ას მე­ტი მო­გე­ბის მი­ღე­ბის სა­შუ­ალ­ებ­ას, რაც ზღუ­დავს სის­ტე­მა­ში რე­ინ­ვეს­ტი­რე­ბის მო­ცუ­ლო­ბას. რე­ინ­ვეს­ტი­რე­ბის მო­ცუ­ლო­ბის ზრდა კი თა­ვის მხრივ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლია უფ­რო ეფ­ექ­ტი­ანი მომ­სა­ხუ­რე­ბის, გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის და­ნერ­გვის და შე­სა­ბა­მი­სად და­ნა­ხარ­ჯე­ბის შემ­ცი­რე­ბის (რაც კონ­კუ­რენ­ტულ გა­რე­მო­ში ფა­სის შემ­ცი­რე­ბის სა­წინ­და­რია) შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­თან. ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი მიდ­გო­მა, ას­ევე, ზღუ­დავს სის­ტე­მის მდგრა­დო­ბას და ბა­ზარ­ზე ახ­ალი კომ­პა­ნი­ებ­ის შეს­ვლის სტი­მულს (თუ არ იქ­ნა საკ­მა­რი­სი შე­მო­სა­ვა­ლი კომ­პა­ნი­ას უბ­რა­ლოდ არ უღ­ირს ბა­ზარ­ზე შეს­ვლი­სათ­ვის რე­სურ­სე­ბის ხარ­ჯვა. საკ­მა­რი­სი ტა­რი­ფის გათ­ვლა კი ფორ­მუ­ლე­ბის სა­შუ­ალ­ებ­ით არ არ­ის ეფ­ექ­ტი­ანი), რაც თა­ვის მხრივ ზღუ­დავს კონ­კუ­რენ­ტულ გან­ვი­თა­რე­ბას ბა­ზარ­ზე.

ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი მიდ­გო­მის ოპ­ონ­ენ­ტე­ბი იტყვი­ან (გარ­და, პუნ­ქტებ­ში მოყ­ვა­ნი­ლი არ­გუ­მენ­ტე­ბი­სა), რომ ეს ყვე­ლა­ფე­რი თე­ორიაა და პრაქ­ტი­კუ­ლად ამ­ის გან­ხორ­ცი­ელ­ება შე­უძ­ლე­ბე­ლია/უტ­ოპიაა. ას­ევე, სა­ხელ­მწი­ფო უს­აფ­რთხო­ებ­იდ­ან გა­მომ­დი­ნა­რე ესე მარ­ტი­ვად მსგავ­სი მიდ­გო­მე­ბის და­ნერ­გვა შე­უძ­ლე­ბე­ლია. ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბის სის­ტე­მე­ბის მდგრა­დო­ბა პირ­და­პირ კავ­შირ­შია ქვეყ­ნის უს­აფ­რთხო­ებ­ას­თან. შე­სა­ბა­მი­სად, სა­ჭი­როა სა­ხელ­მწი­ფოს­გან კარ­გად და­რე­გუ­ლი­რე­ბუ­ლი სის­ტე­მა და ა.შ.

ოპ­ონ­ენ­ტე­ბის სა­პირ­წო­ნედ შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას (გარ­და ზე­მოთ­მოყ­ვა­ნი­ლი არ­გუ­მენ­ტე­ბი­სა), რომ ყვე­ლა მიდ­გო­მა თავ­და­პირ­ვე­ლად თე­ორიაა (დღეს არ­სე­ბუ­ლი, პრაქ­ტი­კა­ში და­ნერ­გი­ლი მო­დე­ლიც თე­ორია იყო თა­ვი­დან), სა­ნამ არ დად­გე­ბა მი­სი პრაქ­ტი­კა­ში და­ნერ­გვის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა. თუ ჩა­ნა­სა­ხი/სა­ფუძ­ვე­ლი სწორ თე­ორი­ულ მიდ­გო­მა­ზეა და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი მა­შინ მი­სი გან­ხორ­ცი­ელ­ება სწორ/ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ­ად და სო­ცი­ალ­ურ­ად გა­მარ­თლე­ბულ და ეფ­ექ­ტი­ან შე­დეგს მო­იტ­ანს. ხო­ლო თუ სა­ფუძ­ვე­ლი არ­ას­წო­რია შე­დე­გიც ეფ­ექ­ტი­ანი ვერ იქ­ნე­ბა (რო­გორც მეც­ნი­ერ­ებ­აში, არ­ას­წო­რი დაშ­ვე­ბას/სა­ფუძ­ველს მეც­ნი­ერ­ული კვლე­ვა არ­ას­წორ შე­დე­გამ­დე მიჰ­ყავს და პი­რი­ქით).

ამ­ას­თან, ჩვენ კარ­გად გვეს­მის ქვეყ­ნის უს­აფ­რთხო­ებ­ის და არ­სე­ბუ­ლი მო­დე­ლის და­ნერ­გვის არ­გუ­მენ­ტე­ბი. ის­იც რომ ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი მიდ­გო­მის და­ნერ­გვა მო­ითხოვს დიდ სიფ­რთხი­ლეს და ერ­თი­ან­ად გა­უმ­არ­თლე­ბე­ლია მი­სი გან­ხორ­ცი­ელ­ება. ჩვენ ვსა­უბ­რობთ, თუ სა­ით უნ­და იყ­ოს სის­ტე­მის მოწყო­ბის ხედ­ვა მი­მარ­თუ­ლი და რო­გო­რი სტი­მუ­ლე­ბი უნ­და შექ­მნას სა­ხელ­მწი­ფომ (თუნ­დაც ეტ­აპ­ობ­რი­ვად) სის­ტე­მის გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის. სწო­რი მიდ­გო­მის ფარ­გლებ­ში სა­ხელ­მწი­ფო უს­აფ­რთხო­ებ­ის ელ­ემ­ენ­ტე­ბიც უფ­რო მყა­რი, მდგრა­დი და პროგ­რეს­ზე ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი იქ­ნე­ბა.

ჩვე­ნი მო­საზ­რე­ბის გამ­ყა­რე­ბის მიზ­ნით გან­ვი­ხი­ლავთ კონ­კრე­ტუ­ლი რე­გუ­ლი­რე­ბად სექ­ტო­რებს და წარ­მო­ვად­გენთ ჩვენს მო­საზ­რე­ბებს რა­ტომ არ­ის არა­ეფ­ექ­ტი­ანი ამ სფე­რო­ებ­ის ზედ­მე­ტად რე­გუ­ლი­რე­ბა (მი­თუ­მე­ტეს სექ­ტო­რუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი უწყე­ბის არ­სე­ბო­ბა და სპე­ცი­ალ­ური კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით და­რე­გუ­ლი­რე­ბა):

მა­გა­ლი­თად ენ­ერ­გე­ტი­კის სექ­ტორ­ში:

  1. გა­მო­მუ­შა­ვე­ბულ ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ას ვერ ინ­ახ­ავ და იგი აუც­ილ­ებ­ლად უნ­და გა­ყი­დო. წი­ნა­აღ­მდეგ შემ­თხვე­ვა­ში, უბ­რა­ლოდ და­კარ­გავ (შე­სა­ბა­მი­სად, კომ­პა­ნია, პირ­ველ რიგ­ში, თა­ვის თავ­თან არ­ის კონ­კუ­რენ­ცი­აში - თუ პრო­დუქ­ტს დრო­ზე არ გა­ყი­დის უბ­რა­ლოდ და­კარ­გავს მას).
  2. გა­მო­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გია შე­იძ­ლე­ბა სხვა ქვე­ყა­ნა­ში გა­იტ­ანო ექ­სპორ­ტზე, მაგ­რამ იქ­აც ვერ გა­ყი­დი იმ­აზე მეტ ფას­ში, რა ფა­სიც მზად არ­ის, რომ გა­და­იხ­ად­ოს იქა­ურ­მა მომ­ხმა­რე­ბელ­მა. თან სხვა ქვეყ­ნის ბა­ზარ­ზე კონ­კუ­რენ­ცი­ას აუც­ილ­ებ­ლად გა­გი­წევს კონ­კუ­რენ­ტი იმ­პორ­ტი­ორ­ები და ად­გი­ლობ­რი­ვი მწარ­მო­ებ­ლე­ბი. ას­ევე, ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის მი­წო­დე­ბის სა­შუ­ალ­ებ­ები, რო­გორც წე­სი, შეზღუ­დუ­ლია და შე­სა­ბა­მი­სად, სა­ტა­რი­ფო პო­ლი­ტი­კა მო­უქ­ნე­ლი/ხის­ტი.
  3. დღე­ვან­დელ მსოფ­ლი­ოში უკ­ვე არ­სე­ბობს ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის მი­ღე­ბის რო­გორც ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური (მზის ბა­ტა­რე­ებ­ის სა­შუ­ალ­ებ­ით, რო­მე­ლიც უზ­რუნ­ველ­ყოფს ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ურ­ად, მთე­ლი სახ­ლის მო­მა­რა­გე­ბას სა­ჭი­რო ელ­ექ­ტრო-ენ­ერ­გი­ით. მცი­რე ზო­მის ჰე­სე­ბი და ა.შ.), ისე გლო­ბა­ლუ­რი ალ­ტერ­ნა­ტი­ული სა­შუ­ალ­ებ­ები, (ქა­რის, მზის და ა.შ) რაც უზ­რუნ­ველ­ყოფს კონ­კუ­რენ­ცი­ას (აქ­ვე შე­იძ­ლე­ბა დად­გეს სა­კითხი, რომ ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გი­ის მარ­ტო გა­მო­მუ­შა­ვე­ბა არ არ­ის საკ­მა­რი­სი მი­სი მი­წო­დე­ბაც შეზღუ­დუ­ლიაო, მაგ­რამ სწო­რი პო­ლი­ტი­კის ფარ­გლებ­ში მი­წო­დე­ბის სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ის დი­ვერ­სი­ფი­ცი­რე­ბაც შე­იძ­ლე­ბა. მი­თუ­მე­ტეს, რომ ზე­მოთ ნახ­სე­ნებ ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის მი­ღე­ბის ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური სა­შუ­ალ­ებ­ები არ მო­ითხოვს რა­იმე ერ­თი­ან შეზღუ­დულ მი­წო­დე­ბის სის­ტე­მას).

პრაქ­ტი­კუ­ლი მა­გა­ლი­თი მოყ­ვა­ნილ მსჯე­ლო­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბით შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ უკ­ვე არ­სე­ბობს:

  1. 2016 წელს ჩი­ლე­ში მზის ენ­ერ­გი­ის ჭარ­ბი გა­მო­მუ­შა­ვე­ბის გა­მო მი­სი ფა­სი გა­ნულ­და (2016 წელს ჩი­ლე­ში მზის ენ­ერ­გი­აზე მო­მუ­შა­ვე 29 ელ­ექ­ტრო სად­გუ­რი იყო. ქვე­ყა­ნა მზის ელ­ექ­ტრო­სად­გუ­რე­ბის რიცხვის ზრდას 15 ერ­თე­ულ­ით აპ­ირ­ებს [47, 48]).
  2. ფი­ნეთ­ში ქა­რის გე­ნე­რა­ტო­რე­ბის მი­ერ გა­მო­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი ელ. ენ­ერ­გი­ის გა­მო ტა­რიფ­მა მკვეთ­რად და­იკ­ლო - 2020 წლის 17 თე­ბერ­ვალს ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გი­ის ფას­მა მი­ნუს 20 ევ­რო­ცენ­ტი შე­ად­გი­ნა ერთ მე­გა­ვატ სა­ათ ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გი­აზე [49].
  3. შვე­დებ­მა 2019 წლი­დან უკ­ვე და­იწყეს მზის ენ­ერ­გი­ის გა­და­სა­ხუ­რი სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ის წარ­მო­ება რო­მელ­საც კრა­მი­ტის ფორ­მა აქ­ვს და მი­სი ფა­სი ჩვე­ულ­ებ­რი­ვი გა­და­სა­ხუ­რი მა­სა­ლის ფა­სის ტო­ლია [50].
  4. ილ­ონ მას­კის კომ­პა­ნია Tesla-მ 2019 წლი­დან მზის პა­ნე­ლე­ბის სა­ხუ­რა­ვე­ბის ახ­ალი, მე­სა­მე თა­ობ­ის, ვერ­სი­ის წარ­მო­ება და­იწყო. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ კომ­პა­ნი­ის გან­ცხა­დე­ბით მა­თი უახ­ლე­სი პა­ნე­ლე­ბით სა­ხუ­რა­ვის მონ­ტა­ჟი იგ­ივე ჯდე­ბა რაც სტან­დარ­ტუ­ლი მა­სა­ლით სახ­ლის გა­და­ხურ­ვა [51].
  5. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია ას­ევე, რომ კონ­სალ­ტინ­გუ­რი კომ­პა­ნია „Wood Mackenzie“-ის ენ­ერ­გე­ტი­კის ექ­სპერ­ტე­ბის გან­ცხა­დე­ბით 2023 წლის­თვის მზის სა­შუ­ალ­ებ­ით გა­მო­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გია გაზ­ზე უფ­რო იაფი იქ­ნე­ბა [52; 53].
  6. 2020 წე­ლის და­საწყის­ში მეც­ნი­ერ­ებ­მა უკ­ვე გა­მო­იგ­ონ­ეს ხელ­საწყო რო­მე­ლიც შე­საძ­ლე­ბელს ხდის ჰა­ერ­ის­გან ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გი­ის გა­მო­მუ­შა­ვე­ბას. ამ ტექ­ნო­ლო­გი­ის დახ­ვე­წის შე­დე­გად სა­ერ­თოდ და­კარ­გავს აზ­რს ენ­ერ­გე­ტი­კის სექ­ტო­რის სპე­ცი­ფი­კუ­რი რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­კითხი [54].
  7. ქუ­თა­ის­ში მზის ენ­ერ­გი­ის პა­ნე­ლე­ბის მწარ­მო­ებ­ელი ქარ­ხა­ნა გა­იხ­სნა [55]. ქარ­ხა­ნა გერ­მა­ნულ­მა კომ­პა­ნია „ეი სო­ლარ­მა“ გახ­სნა [56], რო­მე­ლიც მე­სა­მე წე­ლია უკ­ვე წარ­მა­ტე­ბით ოპ­ერ­ირ­ებს ქარ­თულ ბა­ზარ­ზე. აღ­ნიშ­ნუ­ლი კი­დევ ერ­თხელ მი­უთ­ით­ებს რომ შე­სა­ბა­მის ბა­ზარ­ზე კონ­კუ­რენ­ცი­ის შეზღუდ­ვა­ზე სა­უბ­არი უკ­ვე გუ­შინ­დე­ლი დღეა და სის­ტე­მის სწო­რად მოწყო­ბის შემ­თხვე­ვა­ში სექ­ტო­რი სპე­ცი­ფი­კურ/გან­სა­კუთ­რე­ბულ რე­გუ­ლი­რე­ბას არ სა­ჭი­რო­ებს.

შე­სა­ბა­მი­სად, სა­ხელ­მწი­ფო პო­ლი­ტი­კა მი­მარ­თუ­ლი უნ­და იყ­ოს არა მკაც­რი რე­გუ­ლი­რე­ბის­კენ არ­ამ­ედ ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის და­ნერ­გვის, რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის მაქ­სი­მა­ლუ­რად შემ­ცი­რე­ბი­სა და ბა­ზარ­ზე მე­ტი კომ­პა­ნი­ებ­ის შეს­ვლის სტი­მუ­ლე­ბის შექ­მნის­კენ.

სა­ინ­ტე­რე­სოა სა­ქარ­თვე­ლოს მა­გა­ლი­თი - ქვეყ­ნის უახ­ლეს ის­ტო­რი­აში (90-იან წლებ­ში და 2000-იან­ებ­ის და­საწყის­ში), გვახ­სოვს მა­გა­ლი­თე­ბი, რო­ცა ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გია ექ­სპორ­ტზე გაჰ­ქონ­დათ და ქვეყ­ნის მო­სახ­ლე­ობ­ას უკ­იდ­ურ­ეს­ად შეზღუ­დუ­ლად მი­ეწ­ოდ­ებ­ოდა (ეს სი­ტუ­აცია ოპ­ონ­ენ­ტებ­მა შე­იძ­ლე­ბა გა­მო­იყ­ენ­ონ არ­გუ­მენ­ტად, რომ სწო­რედ ამ­იტ­ომ, რომ არ მოხ­დეს მსგავ­სი შემ­თხვე­ვე­ბი, აუც­ილ­ებ­ელია სის­ტე­მის რე­გუ­ლი­რე­ბა). სა­ინ­ტე­რე­სოა აღ­ნიშ­ნუ­ლი ფაქ­ტზე მსჯე­ლო­ბა:

  1. მი­უხ­ედ­ავ­ად იმ­ისა, რომ სის­ტე­მას ჰყავ­და მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი უწყე­ბა ენ­ერ­გე­ტი­კის სფე­რო იყო გა­კოტ­რე­ბის/გა­ნად­გუ­რე­ბის ზღურ­ბლზე
  2. სა­ქარ­თვე­ლო­ში და­წე­სე­ბუ­ლი რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ისა და მოშ­ლი­ლი ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის გა­მო ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის გა­ყიდ­ვა წამ­გე­ბი­ანი იყო. შე­სა­ბა­მი­სად მწარ­მო­ებ­ელი ცდი­ლობ­და ექ­სპორ­ტზე გა­ტა­ნას და სა­ქარ­თვე­ლოს მო­სახ­ლე­ობა ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის გა­რე­შე იყო დარ­ჩე­ნი­ლი (ას­ევე, სის­ტე­მის წამ­გე­ბი­ან­ობ­ის და მოშ­ლი­ლი ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის გა­მო არ ცდი­ლობ­დნენ ეკ­ონ­ომ­იკ­ური აგ­ენ­ტე­ბი ბა­ზარ­ზე შეს­ვლას ან ინ­ვეს­ტი­ცი­ებ­ის გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ას).
  3. რო­გორც კი სის­ტე­მა­ში და­ინ­ერ­გა მეტ­ნაკ­ლე­ბად სწო­რი თა­მა­შის წე­სე­ბი (მათ შო­რის ფა­სის გან­საზღვრის მე­ტად სწო­რი/ეფ­ექ­ტი­ანი მე­ქა­ნიზ­მი) და მო­წეს­რიგ­და ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა, ქვეყ­ნის ენ­ერ­გო­სის­ტე­მა გახ­და მდგრა­დი და ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის დე­ფი­ცი­ტი აღ­მო­იფხვრა ქვე­ყა­ნა­ში (2004-2005 წლი­დან).

შე­სა­ბა­მი­სად, გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული/გან­სა­ხორ­ცი­ელ­ებ­ელი რე­ფორ­მე­ბის/საქ­მი­ან­ობ­ის პა­რა­ლე­ლუ­რად თუ მო­ვახ­დენთ ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გი­ის რო­გორც წარ­მო­ებ­ის ისე მი­წო­დე­ბის წყა­რო­ებ­ის დი­ვერ­სი­ფი­ცი­რე­ბას და უზ­რუნ­ველ­ვყოფთ კომ­პა­ნი­ებ­ის დაშ­ვე­ბის თა­ვი­სუფ­ლე­ბას არა რე­გუ­ლი­რე­ბის, არ­ამ­ედ, უბ­რა­ლოდ, სის­ტე­მის თა­მა­შის წე­სებ­ში არ­ჩა­რე­ვის მეშ­ვე­ობ­ით, მწარ­მო­ებ­ელი და მიმ­წო­დე­ბე­ლი კომ­პა­ნი­ები ვერ შეძ­ლე­ბენ ფა­სე­ბის თა­ვის ნე­ბა­ზე და­წე­სე­ბას. პი­რი­ქით, სის­ტე­მა გახ­დე­ბა უფ­რო მოქ­ნი­ლი, ეფ­ექ­ტი­ანი და მი­ვი­ღებთ უკ­ეთ­ეს მომ­სა­ხუ­რე­ბას შე­საძ­ლებ­ლად და­ბალ (ბა­ზარ­ზე არ­სე­ბუ­ლი სი­ტუ­აცი­იდ­ან გა­მომ­დი­ნა­რე ოპ­ტი­მა­ლურ) ფას­ში.

რაც შე­ეხ­ება კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ისა და მა­უწყებ­ლო­ბის სფე­როს.

პოს­ტინ­დუს­ტრი­ულ ერ­აში, მა­შინ, რო­ცა კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის უამ­რა­ვი სა­შუ­ალ­ება არ­სე­ბობს, რა­ტომ უნ­და გვქონ­დეს ეს­ეთი მკაც­რი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა და სექ­ტო­რუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის სექ­ტორ­ში გა­უგ­ებ­არია. ას­ევე, და­სა­ზუს­ტე­ბე­ლია მა­უწყებ­ლო­ბის სექ­ტო­რის არ­სე­ბუ­ლი ფორ­მით რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ჭი­რო­ებ­ის სა­კითხი. რა­ტომ არ­ის მა­უწყებ­ლო­ბის ბა­ზარ­ზე კონ­კუ­რენ­ცი­ის ხე­ლოვ­ნუ­რი ჩა­რე­ვით რე­გუ­ლი­რე­ბის აუც­ილ­ებ­ლო­ბა მა­შინ, რო­ცა, დღეს­დღე­ობ­ით, ინ­ფომ­რა­ცი­ის გავ­რცე­ლე­ბის, გა­და­ცე­მე­ბის შექ­მნი­სა და სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­თვის მი­წო­დე­ბის სხვა­დას­ხვა ალ­ტერ­ნა­ტი­ვე­ბი არ­სე­ბობს (რო­გორც ინ­ტერ­ნე­ტით ისე „სიხ­ში­რუ­ლი მა­უწყებ­ლო­ბით“).

კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ისა და მა­უწყებ­ლო­ბის არ­სე­ბუ­ლი ფორ­მით რე­გუ­ლი­რე­ბა აზ­რს კარ­გავს იმ ფონ­ზეც, რო­ცა და­გეგ­მი­ლია, უახ­ლო­ეს მო­მა­ვალ­ში (2020-2021 წლის­თვის) მთე­ლი დე­და­მი­წა­ზე უფ­ასო ინ­ტერ­ნე­ტის მი­წო­დე­ბა - ილ­ონ მას­კმა უკ­ვე გა­ნაცხა­და, რომ იგი აპ­ირ­ებს მთელ დე­და­მი­წას უფ­ასო ინ­ტერ­ნე­ტი მი­აწ­ოდ­ოს. მას­კის მი­ერ და­ფუძ­ნე­ბულ­მა კომ­პა­ნია SpaceX-მა უკ­ვე გა­უშ­ვა 60 თა­ნამ­გზავ­რი ორ­ბი­ტა­ზე. პრო­ექ­ტის ფარ­გლებ­ში, იმ­ის­ათ­ვის, რომ მთელ დე­და­მი­წას მა­ღა­ლი სიჩ­ქა­რის - 1GB/წმ ინ­ტერ­ნე­ტი მი­ეწ­ოდ­ოს, და­გეგ­მი­ლია, ორ­ბი­ტა­ზე ჯამ­ში, 12,000 თა­ნამ­გზავ­რის გაშ­ვე­ბა [44, 45, 46]

ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე ვფიქ­რობთ, რომ კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი გა­რე­მოს შექ­მნა შე­საძ­ლე­ბე­ლია მათ შო­რის ე.წ. რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში ისე, რომ სა­ხელ­მწი­ფოს ჩა­რე­ვი­სა და რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის გა­რე­შე (მი­ნი­მა­ლუ­რად ჩა­რე­ვის) მი­ვი­ღოთ ოპ­ტი­მა­ლუ­რი, ჯან­სა­ღი ბაზ­რის­თვის და­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი სი­ტუ­აცია.

დას­კვნა

დას­კვნის სა­ხით ვიტყვით, რომ:

  1. მი­ზან­შე­წო­ნი­ლად მიგ­ვაჩ­ნია ქვე­ყა­ნა­ში კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბა გა­ნა­ხორ­ცი­ელ­ოს ერ­თმა პა­სუ­ხის­მგე­ბელ­მა ორ­გა­ნომ, კონ­კუ­რენ­ცი­ის სა­აგ­ენ­ტომ, ეკ­ონ­ომ­იკ­ის ყვე­ლა სფე­რო­ში. მათ შო­რის, რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში.
  2. კონ­კუ­რენ­ცი­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბელ ჩარ­ჩო კა­ნო­ნით უნ­და გა­ნი­საზღვროს კონ­კუ­რენ­ცი­ის რე­გუ­ლი­რე­ბის ძი­რი­თა­დი დე­ბუ­ლე­ბე­ბი ყვე­ლა სექ­ტორ­ში და მას­თან შე­სა­ბა­მი­სო­ბა­ში უნ­და მო­ვი­დეს ყვე­ლა კონ­კრე­ტუ­ლი/სპე­ცი­ფი­კუ­რი კონ­კუ­რენ­ცი­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი დე­ბუ­ლე­ბა.
  3. უნ­და გა­უქ­მდეს რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რი, რო­მე­ლიც მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო­ებ­ის­ათ­ვის და­ფი­ნან­სე­ბის წყა­როს წარ­მო­ად­გენს. მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო­ები უნ­და გა­და­ვი­დეს სა­ბი­უჯ­ეტო და­ფი­ნან­სე­ბა­ზე.
  4. მი­ზან­შე­უწ­ონ­ელია კონ­კუ­რენ­ცი­ის რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­კითხის კონ­სტი­ტუ­ცი­ით გან­საზღვრა (მი­თუ­მე­ტეს, რომ იქ­ვე მი­თი­თე­ბუ­ლია გა­მო­ნაკ­ლი­სი „გარ­და კა­ნო­ნით გან­საზღვრუ­ლი შემ­თხვე­ვე­ბი­სა“).
  5. მი­ზან­შე­წო­ნი­ლია გა­უქ­მდეს „ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის შე­სა­ხებ“ სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნით გან­საზღვრუ­ლი ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ქსე­ლე­ბით საქ­მი­ან­ობ­აში მო­ნო­პო­ლი­ური მდგო­მა­რე­ობ­ის და­უშ­ვებ­ლო­ბის დე­ბუ­ლე­ბა.
  6. გა­იმ­არ­თოს მსჯე­ლო­ბა კონ­კუ­რენ­ცი­ის კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის, მათ შო­რის რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი ეკ­ონ­ომ­იკ­ური სფე­რო­ებ­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის, შემ­დგო­მი ლი­ბე­რა­ლი­ზა­ცი­ის­ათ­ვის (და არა და­მა­ტე­ბი­თი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი დე­ბუ­ლე­ბე­ბის შე­მო­ღე­ბი­სა და კი­დევ უფ­რო გამ­კაც­რე­ბი­სათ­ვის) და აღ­ნი­შუ­ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბით და­იხ­ვე­წოს კონ­კუ­რენ­ცი­ის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა.

ამ­რი­გად შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ რე­გუ­ლი­რე­ბა­დი ეკ­ონ­ომ­იკ­ური სფე­რო­ები, დღეს­დღე­ობ­ით შე­მო­ღე­ბუ­ლი რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის მძე­ვა­ლია.

შე­სა­ბა­მი­სად, სა­ქარ­თვე­ლოს სო­ცი­ალ­ურ-ეკ­ონ­ომ­იკ­ური მდგო­მა­რე­ობ­იდ­ან, ქვეყ­ნის ეკ­ონ­ომ­იკ­ური ზო­მი­სა და გე­ოპ­ოლ­იტ­იკ­ური გა­მოწ­ვე­ვე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ქვე­ყა­ნას არ ეს­აჭ­ირო­ება რე­გუ­ლი­რე­ბად ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ სფე­რო­ებ­ში დღეს არ­სე­ბუ­ლი კონ­კუ­რენ­ცი­ის რე­გუ­ლი­რე­ბის მკაც­რი მე­ქა­ნიზ­მე­ბი (მი­თუ­მე­ტეს, რომ ნორ­მა­ტი­ული ბა­ზა/რე­ფორ­მე­ბი რე­გუ­ლი­რე­ბის კი­დევ უფ­რო გამ­კაც­რე­ბის­კენ არ­ის მი­მარ­თუ­ლი, იშ­ვი­ათი გა­მო­ნაკ­ლი­სის გარ­და). რე­ფორ­მე­ბი უნ­და იყ­ოს მი­მარ­თუ­ლი რე­გუ­ლი­რე­ბის მე­ქა­ნიზ­მე­ბის შემ­სუ­ბუ­ქე­ბის­კენ და არა გამ­კაც­რე­ბის­კენ. სის­ტე­მა უნ­და მო­ეწყოს ისე რომ კონ­კუ­რენ­ცი­ის ხე­ლოვ­ნუ­რად რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ჭი­რო­ება უფ­რო და უფ­რო მცირ­დე­ბო­დეს (კონ­კუ­რენ­ცი­ის რე­გუ­ლი­რე­ბის მიზ­ნით, სფე­რო­ში სა­ხელ­მწი­ფო მხრი­დან ჩა­რე­ვა ხდე­ბო­დეს მი­ნი­მა­ლუ­რად, გარ­და­უვ­ლად აუც­ილ­ებ­ელ შემ­თხვე­ვებ­ში. სის­ტე­მა უნ­და აიგ­ოს ისე, რომ არ უნ­და იყ­ოს სა­ხელ­მწი­ფო რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ჭი­რო­ება).

________________

  1. თუ მონოპოლიურ საქმიანობაში უბრალოდ მონოპოლიური მგომარეობა იგულისხმება (რისი ფიქრის საფუძველს ჩანაწერის მეორე ნაწილი - „გარდა კანონით განსაზღვრული შემთხვევებისა“, გვაძლევს მაშინ საერთოდ გაუმართლებელია/წინააღმდეგობრივია აღნიშნული საკითხის კონსტიტუციით რეგულირება - ეწინააღმდეგება კონკურენციის თანამედროვე რეგულირების არსს - დასჯადია არა მონოპოლიური/დომინირებული მდგომარეობა, არამედ ამ მდგომარეობის ბოროტად გამოყენება).
  2. ილონ რივი მასკი — ამერიკელი ბიზნესმენი, გამომგონებელი და ინვესტორი; SpaceX-ის დამფუძნებელი, აღმასრულებელი დირექტორი და წამყვანი დიზაინერი; Tesla, Inc.-ის თანადამფუძნებელი და აღმასრულებელი დირექტორი; x.com-ის თანადამფუძნებელი, რომელსაც დაფუძნებიდან ერთი წლის შემდეგ შეეცვალა სახელი და დაერქვა PayPal.

გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა

  1. სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­სტი­ტუ­ცია
  2. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბი­სა და კონ­კუ­რენ­ცი­ის შე­სა­ხებ“
  3. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „კონ­კუ­რენ­ცი­ის შე­სა­ხებ“
  4. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „ერ­ოვ­ნუ­ლი მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ორ­გა­ნო­ებ­ის შე­სა­ხებ“
  5. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის შე­სა­ხებ“
  6. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზის შე­სა­ხებ“
  7. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „რე­გუ­ლი­რე­ბის სა­ფა­სუ­რის შე­სა­ხებ“
  8. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „მა­უწყებ­ლო­ბის შე­სა­ხებ“
  9. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „ფა­სი­ანი ქა­ღალ­დე­ბის ბაზ­რის შე­სა­ხებ“
  10. სა­ქარ­თვე­ლოს ორ­გა­ნუ­ლი კა­ნო­ნი „სა­ქარ­თვე­ლოს ერ­ოვ­ნუ­ლი ბან­კის შე­სა­ხებ“
  11. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „კო­მერ­ცი­ული ბან­კე­ბის საქ­მი­ან­ობ­ის შე­სა­ხებ“
  12. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი. „დაზღვე­ვის შე­სა­ხებ“
  13. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „სა­ხელ­მწი­ფო შეს­ყიდ­ვე­ბის შე­სა­ხებ“
  14. სა­ქარ­თვე­ლოს კა­ნო­ნი „მო­ნო­პო­ლი­ური საქ­მი­ან­ობ­ისა და კონ­კუ­რენ­ცი­ის შე­სა­ხებ“,
  15. სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბის 2010 წლის 3 დე­კემ­ბრის #1551 გან­კარ­გუ­ლე­ბა „კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი სტრა­ტე­გი­ის დამ­ტკი­ცე­ბის შე­სა­ხებ“
  16. სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის, 2014 წლის 30 ივ­ლი­სის №14 დად­გე­ნი­ლე­ბა „ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის ტა­რი­ფე­ბის გა­ან­გა­რი­შე­ბის მე­თო­დო­ლო­გი­ებ­ის დამ­ტკი­ცე­ბის შე­სა­ხებ“
  17. სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის 2017 წლის 10 აგ­ვის­ტოს № 21დად­გე­ნი­ლე­ბა „წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის ტა­რი­ფე­ბის გა­ან­გა­რი­შე­ბის მე­თო­დო­ლო­გი­ის დამ­ტკი­ცე­ბის შე­სა­ხე“
  18. სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ერ­გე­ტი­კი­სა და წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის 2014 წლის 25 დე­კემ­ბრის №33 დად­გე­ნი­ლე­ბა „ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზის ტა­რი­ფე­ბის გა­ან­გა­რი­შე­ბის მე­თო­დო­ლო­გი­ის დამ­ტკი­ცე­ბის შე­სა­ხებ“
  19. სა­ქარ­თვე­ლოს კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბა/კვლე­ვა (მი­ღე­ბუ­ლია 2011 წლის 25 იან­ვარს) [134] „მოძ­რა­ვი სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ქსე­ლის ოპ­ერ­ატ­ორ­ის ძი­რი­თა­დი ქსე­ლის სა­კო­მუ­ტა­ციო ტერ­მი­ნა­ლურ ელ­ემ­ენ­ტებ­თან დაშ­ვე­ბი­სა და ურ­თი­ერ­თჩარ­თვის (სა­ტე­ლე­ფო­ნო ზა­რე­ბის წა­მოწყე­ბის/ დას­რუ­ლე­ბის) სა­ბი­თუ­მო ბაზ­რის შე­სა­ბა­მის სეგ­მენ­ტებ­ზე კონ­კუ­რენ­ცი­ის კვლე­ვი­სა და ან­ალ­იზ­ის შე­დე­გე­ბის შე­სა­ხებ” http://www.gncc.ge/ge/legal-acts/solutions/2011-26-9.page

20. სა­ქარ­თვე­ლოს კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის ერ­ოვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის 2010 წლის 6 ივ­ლი­სის #3 დად­გე­ნი­ლე­ბით დამ­ტკი­ცე­ბუ­ლი დე­ბუ­ლე­ბა „სა­აბ­ონ­ენ­ტო ნომ­რე­ბის პორ­ტა­ბე­ლუ­რო­ბის შე­სა­ხებ“. https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1030770?publication=0

21. Karchava, L. and Kutaladze, E., 2020. Tourism as one of the priority directions in Georgia/ტუ­რიზ­მი რო­გორც ერთ-ერ­თი პრი­ორ­იტ­ეტ­ული მი­მარ­თუ­ლე­ბა სა­ქარ­თვე­ლო­ში. The New Economist, 15(2, 2020), pp.1-1.

http://www.neweconomist.com.ge/journal/article/Tourism-as-one-of-the-priority-directions-in-Georgia-turizmi-rogorc-erT-erTi-prioritetuli-mimarTuleba-sakarTveloSi-1603913380

22. Karchava, L., 2014. Again about the investment environment in Georgia Or what kind of investor do we need?/ის­ევ სა­ინ­ვეს­ტი­ციო გა­რე­მოს შე­სა­ხებ სა­ქარ­თვე­ლო­ში ანუ რო­გო­რი ინ­ვეს­ტო­რი გვჭირ­დე­ბა?. The New Economist, 9(3, 2014), pp.1-1.

http://neweconomist.com.ge/journal/article/Again-about-the-investment-environment-in-Georgia-Or-what-kind-of-investor-do-we-need-1597473717

23. Karchava, L., 2018. Theoretical basics of business communication and Its connection with other sciences/ბიზ­ნეს­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ებ­ის თე­ორი­ული სა­ფუძ­ვლე­ბი და მი­სი კავ­ში­რი სხვა მეც­ნი­ერ­ებ­ებ­თან. The New Economist, 13(3, 2018), pp.1-1.

http://neweconomist.com.ge/journal/article/bizneskomunikaciebis-Teoriuli-sapuZvlebi-da-misi-kavSiri-sxva-mecnierebebTan-1594468243

24. Karchava, L., 2012. Business-communications. Tbilisi, Loi, 328.

25. Lomia, E., 2020. „ახ­ალი მსოფ­ლიო წეს­რი­გის “ის­ტო­რი­ული ნა­რა­ტი­ვე­ბი. The New Economist, 15(1, 2020), pp.1-1.

26. Lomia, E., 2020. The Evaluation of Russia’s foreign policy towards Georgia following the ‘Rose Revolution’. Journal of Liberty and International affairs, 6(1), pp.112-128.

27. Lomia, E., 2017. The United States-Russia Relations Before and After Russia’s Intervention in Georgia and Ukraine.

28. Lordkipanidze R. Objective Laws from Wise Competition and Marathon of Life for Strengthen INTERPOL. - By studying of scientific courses at Harvard, St. Petersburg and I. Javakhishvili Tbilisi Universities: 2021: 726.

http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.13704.24320

29. Lordkipanidze R. Practical application of my 700 works at the Researchgate

http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.26557.49125

30. Lordkipanidze R. For creation (with UN assistance) anti-pandemic and anti-conflict economic zones “Wealth Catalyzing”. - Theses on Law, Economic Policy and Money: Issue N3: 2021.

http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.28326.96325

31. Mgeladze, L., 2020. Future Economy and Georgia/მო­მავ­ლის ეკ­ონ­ომ­იკა და სა­ქარ­თვე­ლო. The New Economist, 15(2, 2020), pp.1-1.

32. Mgeladze, L., 2020. მკვდრად­შო­ბი­ლი სა­ჯა­რო სამ­სა­ხუ­რის მა­კო­ორ­დი­ნი­რე­ბე­ლი ინ­სტი­ტუ­ტი. The New Economist, 15(1, 2020), pp.1-1.

33. Mgeladze, L., 2019. ერ­ოვ­ნუ­ლი ვა­ლუ­ტა სა­ქარ­თვე­ლო­ში, ეკ­ონ­ომ­იკ­ური გან­ვი­თა­რე­ბის შე­მა­ფერ­ხე­ბე­ლი თუ ხელ­შემ­წყო­ბი ინ­სტრუ­მენ­ტი. The New Economist, 14(2, 2019), pp.1-1.

34. Lasha Tabatadze, ,,The New Vision of Modern Management Theory”, The New Economist, No 1-2 (2020), Vol 15, Issue 1;

35. Lasha Tabatadze, ,,The Evolution of Management Theories”, The New Economist No 3-4 (2019), Vol 14, Issue 2;

36. სლა­ვა ფე­ტე­ლა­ვა, „კონ­კუ­რენ­ცი­ის თე­ორია და ან­ტი­მო­ნო­პო­ლი­ური რე­გუ­ლი­რე­ბა სა­ქარ­თვე­ლო­ში“ - გა­მომ­ცემ­ლო­ბა „ლოი“, თბი­ლი­სი, 2007 წე­ლი, 276 გვ.

37. სლა­ვა ფე­ტე­ლა­ვა, თა­მარ გამ­სა­ხურ­დია, „ენ­ერ­გო და ეკო სა­მარ­თა­ლი“ - გა­მომ­ცემ­ლო­ბა „ლოი“, თბი­ლი­სი, 2010 წე­ლი, 412 გვ.

38. ლა­შა მგე­ლა­ძე, „კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის გა­მოწ­ვე­ვე­ბი და მი­სი სრულ­ყო­ფის გზე­ბი“ - გა­მომ­ცემ­ლო­ბა „იურ­ის­ტე­ბის სამ­ყა­რო“, თბი­ლი­სი, 2020 წ. 276 გვ.

39. ლა­შა მგე­ლა­ძე - სტა­ტია „კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის პრაქ­ტი­კუ­ლი რე­ალ­იზ­აცი­ის ას­პექ­ტე­ბი სა­ქარ­თვე­ლო­ში“; სა­ერ­თა­შო­რი­სო რე­ფე­რი­რე­ბა­დი და რე­ცენ­ზი­რე­ბა­დი სა­მეც­ნი­ერო-პრაქ­ტი­კუ­ლი ჟურ­ნა­ლი „ახ­ალი ეკ­ონ­ომ­ის­ტი“ 2016წ. #3

40. ლა­შა მგე­ლა­ძე - „კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლიტ­კის ხარ­ვე­ზე­ბი და მა­თი დაძ­ლე­ვის გზე­ბი“, პირ­ვე­ლი სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­მეც­ნი­ერო-პრაქ­ტი­კუ­ლი კონ­ფე­რენ­ცია „კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კა: თა­ნა­მედ­რო­ვე ტენ­დენ­ცი­ები და გა­მოწ­ვე­ვე­ბი“, 2017 წ. (ორ­გა­ნი­ზა­ტო­რე­ბი – სსიპ სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­კუ­რენ­ცი­ის სა­აგ­ენ­ტო, ივ­ანე ჯა­ვა­ხიშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტი, სქარ­თვე­ლოს კონ­კუ­რენ­ცი­ის ინ­სტი­ტუ­ტი, ევ­რო­პის რე­კონ­სტრუქ­ცი­ისა და გან­ვი­თა­რე­ბის ბან­კი).

მოხ­სე­ნე­ბა გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლია შრო­მე­ბის კრე­ბულ­ში: პირ­ვე­ლი სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­მეც­ნი­ერო-პრაქ­ტი­კუ­ლი კონ­ფე­რენ­ცია „კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კა: თა­ნა­მედ­რო­ვე ტენ­დენ­ცი­ები და გა­მოწ­ვე­ვე­ბი“, თბი­ლი­სი, 2017 წე­ლი. გვ. 160-168

41. ლა­შა მგე­ლა­ძე - „კონ­კუ­რენ­ცი­ის პრობ­ლე­მა­ტი­კა სა­ხელ­მწი­ფო შეს­ყიდ­ვე­ბის სის­ტე­მა­ში“, მე­ორე სა­ერ­თა­შო­რი­სო კონ­ფე­რენ­ცია „კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კა: ტენ­დენ­ცი­ები და გა­მოწ­ვე­ვე­ბი“, 2018წ. (ორ­გა­ნი­ზა­ტო­რე­ბი – სსიპ სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­კუ­რენ­ცი­ის სა­აგ­ენ­ტო, ივ­ანე ჯა­ვა­ხიშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტი, ევ­რო­კავ­ში­რი სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის).

მოხ­სე­ნე­ბა გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლია შრო­მე­ბის კრე­ბულ­ში: კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის მე­ორე სა­ერ­თა­შო­რი­სო კონ­ფე­რენ­ცია „კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კა: ტენ­დენ­ცი­ები და გა­მოწ­ვე­ვე­ბი“, თბი­ლი­სი, 2018 წე­ლი, გვ.97-112

42. ლა­შა მგე­ლა­ძე - სტა­ტია „კონ­კუ­რენ­ცი­ის პო­ლი­ტი­კის პრაქ­ტი­კუ­ლი რე­ალ­იზ­აცი­ის ას­პექ­ტე­ბი სა­ქარ­თვე­ლო­ში“; სა­ერ­თა­შო­რი­სო რე­ფე­რი­რე­ბა­დი და რე­ცენ­ზი­რე­ბა­დი სა­მეც­ნი­ერო-პრაქ­ტი­კუ­ლი ჟურ­ნა­ლი „ახ­ალი ეკ­ონ­ომ­ის­ტი“ 2016წ. #3

43. ლა­შა მგე­ლა­ძე - „კონ­კუ­რენ­ცი­ის ევ­ოლ­უცია და კონ­კუ­რენ­ცი­ის თა­ნა­მედ­რო­ვე პო­ლი­ტი­კის კრი­ტი­კო­სე­ბი“, ყო­ველ­კვარ­ტა­ლუ­რი რე­ფე­რი­რე­ბა­დი და რე­ცენ­ზი­რე­ბა­დი სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­მეც­ნი­ერო ჟურ­ნა­ლი „ბიზ­ნეს-ინ­ჟი­ნე­რინ­გი“, #3-4. 2018 წე­ლი, გვ, 166-170

44. ილ­ონ მას­კმა დე­და­მი­წის უფ­ასო ინ­ტერ­ნე­ტით და­ფარ­ვა და­იწყო - https://reginfo.ge/offload/item/5336-ilon-maskma-upaso-internetit-planetis-daparva-daixybo

45. კერ­ძო აერ­ოკ­ოს­მო­სურ­მა კომ­პა­ნია SpaceX-მა, 2018 წელს, ორი თა­ნამ­გზავ­რი გა­უშ­ვა ორ­ბი­ტა­ზე, დე­და­მი­წა­ზე უფ­ასო ინ­ტერ­ნე­ტის და­ნერ­გვის პრო­ექ­ტის ფარ­გლებ­ში - https://www.palitravideo.ge/yvela-video/skhvadaskhva/93092-ufaso-da-stsrafi-interneti-msoflios-elon-maskis-akhali-iniciativa.html

46. კერ­ძო აერ­ოკ­ოს­მო­სურ­მა კომ­პა­ნია SpaceX-მა, 2019 წელს, ორ­ბი­ტა­ზე 60 თა­ნამ­გზავ­რი გა­უშ­ვა, დე­და­მი­წა­ზე უფ­ასო ინ­ტერ­ნე­ტის და­ნერ­გვის პრო­ექ­ტის ფარ­გლებ­ში - https://www.marketer.ge/space-x-orbit-starlink-60/

47. ბლუმ­ბერ­გის ვებ გვერ­დი

https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-06-01/chile-has-so-much-solar-energy-it-s-giving-it-away-for-free

48. სა­ინ­ფორ­მა­ციო ვებ­გვერ­დი „BUSINESS MEDIA GEORGIA“, „ჩი­ლე­ში მზის ენ­ერ­გი­ის ჭარ­ბი გა­მო­მუ­შა­ვე­ბის გა­მო, მი­სი ტა­რი­ფი გა­ნულ­და“ https://www.bm.ge/ka/article/chileshi-mzis-energiis-charbi-gamomushavebis-gamo-misi-tarifi-ganulda/4060

49. ქა­რის გე­ნე­რა­ტო­რე­ბის მი­ერ გა­მო­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გი­ის გა­მო ფი­ნეთ­ში ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გი­ის ფას­მა რე­კორ­დუ­ლად და­იკ­ლო https://www.rosbalt.ru/world/2020/02/18/1828668.html?fbclid=IwAR3PeSy7x_wH3CeZbO5jkrWPqk-3p5KYXgedvnY_wSyVDG_AzZKuStzZ64E

50. შვე­დებ­მა და­იწყეს მზის ენ­ერ­გი­ის გა­და­სა­ხუ­რი სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ის წარ­მო­ება რო­მელ­საც კრა­მი­ტის ფორ­მა აქ­ვს - https://building-tech.org/шведы-начали-производство-солнечных/?fbclid=IwAR3iKaBGHbceruFB-8DMDPNKJSytk5omiwYXnGrv5voT9DDvN2WxzXeuaJs

51. ტეს­ლამ მე­სა­მე თა­ობ­ის მზის პა­ნე­ლი სა­ხუ­რა­ვე­ბი გა­მო­უშ­ვა - https://popx.ge/article/4498-tesla-mzis-panelebis-sakhuravebis-carmoebas-ramdenime-dgheshi-daicqebs?fbclid=IwAR1hfGBUHEoLI7JLIo7YTvvga2H_mc0KldnPNLl79xs_u3EeuhtSLNt1QhY

52. 2023 წლის­თვის მზის სა­შუ­ალ­ებ­ით გა­მო­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გია გაზ­ზე უფ­რო იაფი იქ­ნე­ბა https://building-tech.org/k-2023-godu-solnechnaya-energiya-budet-deshevle-gaza-po-vsemu-miru/?fbclid=IwAR2OyoMbNl0kEgPmwqJCG-oLNqEGbbrDjcaoyhspPxUSJi5qukQAwe_qMCg

53. კონ­სალ­ტინ­გუ­რი კომ­პა­ნია Wood Mackenzie-ის ოფ­იცი­ალ­ური ვებ-გვერ­დი https://www.woodmac.com

54. გა­მო­გო­ნე­ბა: ახ­ალი ხელ­საწყო ელ­ექ­ტრო ენ­ერ­გი­ას ჰა­ერ­იდ­ან გა­მო­იმ­უშ­ავ­ებს - https://www.amerikiskhma.com/a/galileo-electricity-generated-from-air/5294977.html?fbclid=IwAR18L3I5deSI4kO9V6D17DltUBoLN38VtWoXR6n5DlgwPt9C72BDT7L7nts

55. ქუ­თა­ის­ში მზის ენ­ერ­გი­ის პა­ნე­ლე­ბის მწარ­მო­ებ­ელი ქარ­ხა­ნა გა­იხ­სნა - https://iberiana.wordpress.com/2020/02/22/kutaisi/?fbclid=IwAR1aZIkStSIYRTjjeLz_SptgLnYidQH7o4k2Qimz-gBErp1BvklwbCO3yZ8

56. გერ­მა­ნუ­ლი კომ­პა­ნია „ეი სო­ლა­რი“-ს ოფ­იცი­ალ­ური ვებ-გვერ­დი - https://ae-solar.com.

References

Share on social media:

The New Economist N4, (2020), Vol 15, Issue 3

Eko-4-2020-1111111111111111.jpg
pdf
Published Date:

11/01/2021

Copyright (c) 2021 Lasha Mgeladze

Creative Commons

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.